Tesisat Dergisi 196. Sayı (Nisan 2012)

245 Tesisat Dergisi Sayı 196 - Nisan 2012 MAKALE 166 Tesisat Dergisi Sayı 196 -Nisan 2012 + Sıcak Sulu Isıtma Sistemleri ve Sirkülasyon Pompaları Isınma gereği, insanlığın varoluşundan bu yana en önemli ihtiyaçların başında gelmiş, günümüzdedesürekligeliştirilenönemlibirkonforkonusuolmuştur. Isıtmasistemlerindekonfor açısındanençok tercihedilensistemlerinbaşındasıcaksulu ısıtmasistemlerigelir. Hergeçen güngelişen teknoloji ile ısıtmasistemleriveekipmanlarınındahaverimliveenoptimumkonfor şartlarında çalışabilmesi içinüreticiler tarafından sürekli gelişmeler kaydedilmektedir. Isıtmasistemlerindekazanda ısınansuyun tesisattakidirençleriyenerek ısıyayıcılara iletilmesi pompa yardımıyla gerçekleşir.Daha önceleri suyun ısınıp genleşmesi prensibine göre tesisat içerisinde hareket etmesi ile pompasız doğal sirkülasyon sistemleri kullanılmış ancak ilk sirkülasyon pompasının üretilmesi ile günümüzde tesisat borularının çapları küçülmüş, geniş alana sahip yapıların enuçnoktalarına kadar ısıtılması sağlanmış vedüşük su sıcaklıklarında çalışabilenmodern ısıtma sistemler geliştirilmiştir. Şu bir gerçek ki, ısıtma sistemlerinin kalbi olan sirkülasyon pompası olmasaydı, ısıtma sistemleri teknolojisinden söz etmekmümkün olamazdı. Bu yazıda ısıtma sistemi ve bileşenleri hakkında genel bilgi ve sistemin kalbi konumundakisirkülasyonpompalarının içyapıları,çeşitlerivesıkçakullanılanbasithesaplama yöntemleri anlatılmaktadır. WILOPompaSistemleriA.Ş. EğitimKoordinatörü GökhanUZUNER Giriş Isınma gereği, insanlığın varoluşundan bu yana en önemli ihtiyaçların başında gelmiş, günü- müzde de sürekli geliştirilen önemli bir konfor konusu olmuştur. Isınma bir ısı kaynağından ısının istenen ortama iletilmesi ile oluşur. Isı transferi3 şekilde gerçekleşir: • İletim (kondüksiyon) • Taşınım (konveksiyon) • Işınım (radyasyon) Isınmak için doğadaki birmaddenin yakılıp ısı- sındandirektyararlanılabileceğigibi,eldeedilen ısınınortamasıvıveyagazyardımıyla taşınması da sağlanabilir. Örneğin odun, kömür yakılarak elde edilen ısı, gaz (hava) veya sıvı yardımıyla taşınarak içmekanlar ısıtılabilir.Bunun yanında güneşteki ısı enerjisi, ışık dalgaları ile dünya- mıza ısı transferi sağlar. Burada saydığımız ısı transfer şekillerinin bir veya birkaçının kombi- nasyonu ile de ısınma sağlanabilir. Isı enerjisi düşük sıcaklıktan yüksek sıcaklığa doğru hare- ket eder, sıcaklık farkıbüyüdükçeakışhızlanır. SıcakSulu IsıtmaSistemleri ve Bileşenleri Isıtma sistemlerinde konfor açısından en çok tercih edilen sistemlerin başında sıcak sulu ısıtma sistemleri gelir. Sıcak sulu ısıtma sis- temlerinde kazanda yakılan gaz, sıvı veya katı yakıttan elde edilen enerjiyle ısınan su,pompa yardımıyla radyatörler, fan-coiller, hava apa- reyleri, yerden ısıtma boruları gibi çeşitli ısı yayıcılar ileortama iletilir.Bu şekilde ısı trans- feri gerçekleşir ve iç ortamın sıcaklığı artırılır. Radyatörlerde ısısını iç ortama veren ve bir miktar soğuyan su, boru tesisatı yardımıyla kazana geri döner ve tekrar ısınarak tesisata gidiş sıcaklığı seviyesine çıkartılır. Kazanda ısınan suyun tesisattaki dirençleri yenerek ısı yayıcılara iletilmesi pompa yardı- mıyla gerçekleşir. Daha önceleri suyun ısınıp genleşmesi prensibine göre tesisat içerisinde hareket etmesi ile pompasız doğal sirkülas- yon sistemleri kullanılmış ancak 1928 yılında Almanya’da ilk sirkülasyon pompasının üretil- mesi ile günümüzde tesisatborularının çapları küçülmüş, geniş alana sahip yapıların en uç noktalarına kadar ısıtılması sağlanmış ve düşük su sıcaklıklarında çalışabilen modern ısıtma sistemleri geliştirilmiştir. Şu bir gerçek ki, ısıtma sistemlerinin kalbi olan sirkülasyon pompasıolmasaydı, ısıtma sistemleri teknolo- jisinden söz etmekmümkün olamazdı. Isıtma Şekil1.a. Doğal sirkülasyonlu ısıtma sistemleri Şekil1.b. Sirkülasyon pompalı ısıtma sistemleri POMPA-VANA DOSYASI MAKALE 168 Tesisat Dergisi Sayı 196 -Nisan 2012 + tesisatı bir çevrim olduğundan sıcak sulu ısıt- ma sistemlerde kullanılan pompalar “sirkü- lasyon” veya “devirdaim” pompası olarak ad- landırılır. İç ortamdaki ısınma ihtiyacı devam ettiği sürece ısıtma sirkülasyonu devam eder. Sirkülasyon pompaları ısıtma periyodu boyun- ca hemen hemen hiç durmazlar. Isıtma sistemlerinin bir diğer önemli bileşeni genleşme tankıdır. Genleşme tankları veya depoları, kazandaki suyun ısınması ile suyun genleşmesi neticesinde oluşabilecek hacimsel artışın tesisata zarar vermemesi için fazla su- yundepolandığıhaznelerdir.Açıkvekapalıgen- leşme tankları olmak üzere iki çeşit genleşme tankı vardır. Günümüzde özellikle konutlarda, yeni tesisatlarda genellikle kapalı genleşme tankları kullanılmaktadır. Eski yapılarda veya katı yakıtlı sistemlerde açık genleşme depola- rına rastlanabilir. Kapalı genleşme tanklarının içinde bir membran bulunur. Genleşen sıcak sumembranın içinegirereksistemdekibasıncı tazmin eder.Membran ilemetal tank arasında basınçlı gaz vardır. Genellikle gaz olarak azot gazıveyakuruhavakullanılır.Tank içerisindeki azot gazı veya hava genleşme esnasında yas- tık görevi görür ve elastikiyet sağlar. Sistem normal şartlar altında çalışmazken, yani tesisattaki su soğukken tank içerisine su girmez. Bu nedenle ön gaz basıncı dediğimiz tanktaki gerekliolanbasıncınmiktarıaşağıda- ki şekilde hesaplanır: Po=Ps+0,2~0,5 bar Po:Genleşme tankı ön gaz basıncı Ps: Isıtma tesisatındaki statik su basıncı Tank içerisindekimembranın herhangi bir şe- kilde delinmesi, tankın işlevini ortadan kaldırır ve sistemde ciddi tehlikelere yol açabilir. Bu nedenle genleşme tanklarının bakımları çok önemlidir. Ön gaz basıncı, yılda en az iki defa tank içerisindeki su boşaltılarak kontrol edil- melidir. Tankın basınç sınıfı, en az sistemde kullanılan emniyet ventili ayarı kadar olmalı- dır. Termostatik vanalar, karıştırıcı vanalar, iç ve dışhava sıcaklık sensörleri, emniyet ventilleri, havaatmapurjörleri,pislik tutuculargibiekip- manlar ısıtma sistemlerinin emniyetli ve iste- nen konfor şartlarında çalışmmasını sağlayan kontrol üniteleridir. IsıtmaSistemlerinde SirkülasyonPompaları Isıtma sistemlerinde su, ısı taşıma aracı ola- rak kullanıldığından sürekli tesisat içerisinde dolaştırılır. Bu tür sistemler kapalı sistemler olarak adlandırılır, yani hidrofor sistemlerinde olduğu gibi atmosfere açık sistemler değildir. Dolayısıyla sistemde büyük basınç kayıpları olmayacağından, pompaların üreteceği fark basınç (∆P) değerleri açık sistemlere göre çok düşüktür. Sistem için seçilecek pompa- nın basma yüksekliği, tesisattaki bağlantı parçaları, vana, düz boru sürtünme kayıpları gibi dirençleri yenecek şekilde hesaplanır. Yeni bir binanın ısıtma tesisatının direnç kayıpları, proje firmaları tarafından detaylı bir şekilde çıkartılır.Ancak eski bir bina için bu kayıpların çıkartılması çok zordur. Bu nedenle eski yapıların ısıtma sistemlerinde kullanılacakpompadebi vebasma yükseklikle- rinin hesaplanmasında, tecrübeyle öngörülmüş bazıampirik formüllerden yararlanılabilinir. Standart merkezi ısıtma sistemleri için yaklaşık olarakpompa seçimi: Ampirikdebi formülü (QPu) 100W/m² 2 daireden daha kalabalık binalar için70W/m² Ampirikbasma yüksekliği formülü (HPU) Şekil2. Isıtma sistemlerinde su hacmindeki değişikliklerinin dengelenmesi >QPU = pompa debisi [m³/h] >1.16 = özgül ısı kapasitesi [Wh/kgK] > D T = gidiş/dönüş arasındaki sıcaklık farkı [K] (standart sistemler için10 -20K) >Q N = ısı gereksinimi [kW] Isı gereksinimi formulüQ N A N = ısıtma alanı [m²] Q özgül =2 daireden daha kalabalık olmayanmüstakil binalar için >R = düzborudasürtünmekaybı [Pa/m] ampirik değerler R=50 ila150Pa/m > L = enuzun ısıtmahattıuzunluğu [m] gidiş ve dönüş boruları toplamı=[(en+boy+yükseklik x2] > ZF = ek faktörler boru bağlantı parçaları için≈1.3 termostatik radyatör vanaları için≈1.7 (bu durumda ZF=2,2 olarak alınabilir) boru bağlantı parçaları için≈1.3 karıştırıcı vana/ağırlıkla frenleme sistemi için ≈1.2 termostatik radyatör vanaları için≈1.7 (bu durumda ZF=2,6 alınabilir) >10000 =birimler arası dönüşüm faktörü (r=1000 kg/m³,4°C’de ve g=9.81m/s²) SirkülasyonPompalarının İçYapılarıve Bileşenleri Sirkülasyon pompaları motor yapılarına göre iki çeşittir. • Islak rotorlu pompalar • Kuru rotorlu pompalar Islak rotorlupompalarda,basınçlandırılanakış- kanın rotor gömleği içerisinden rotor etrafında dolaşmasına ve rotor milinin oturduğu karbon yatakları ıslatıp bir nevi yağlamasına izin verilir. Bu şekilde motorun sargı ve yatak grubundaki ısınma problemleri bertaraf edilir. Islak rotorlu pompamotorlarının üzerinde soğutma kanat- çıkları ve soğutma fanı yoktur. Bundan dolayı MAKALE 92 Tesisat Dergisi Sayı 196 -Nisan 2012 + Ekonomizerler ve Düşük Sıcaklık Korozyonu - 1. Bölüm Enerjigerikazanımı,gerekmaliyetlerinazaltılarak rekabetgücünündevamı,gereksedeemisyon salınımlarının azaltılarak çevre bilincinin sürdürülebilmesi açısından günümüzde çok kritik bir pozisyondadır. Ekonomizerler özellikle fosil enerjinin en fazla tüketildiği alan olan kazan uygulamalarında enerji geri kazanımıaçısından önemli yere sahiptir.Burada önemli olan,atık enerjinin,yatırımmaliyetivegerikazanımoptimizasyonuaçısından irdelenerekdoğruyöntemin belirlenmesidir. Ekonomizerlerde geri kazanımı sınırlayıcı en önemli parametre duman gazı tarafındaki düşük sıcaklık korozyonudur. Bu çalışmada ekonomizerler hakkında genel bilgi verildikten sonra düşük sıcaklık korozyonu temel hatlarıyla incelenecek ve geri kazanımı arttırabilecek çeşitli yöntemlerhakkında temelbilgiler aktarılacaktır. AnahtarKelimeler: Enerji geri kazanımı, ekonomizerler,düşük sıcaklık korozyonu Makina YüksekMühendisi Barış Teknolojik TesisatSistemleri Ltd.Şti. Çağdaş YEŞİL Giriş Ekonomizer tanım olarak; her hangi bir ısı kazanının duman gazı sıcaklığını düşürerek düşük sıcaklıktaki bu ısıyı geri kazanan ve ya- kıttan ekstra tasarruf sağlayan ısı değiştiricisi anlamına gelmektedir. Sıcak su kazanı ve kız- gın yağ kazanı gibi bir çok diğer kazan tipinde de kullanılmakla birlikte, asıl yaygın olduğu alan buhar kazanlarıdır. Günümüzde özellikle büyük kapasiteli buhar kazanlarının vazgeçil- mez ünitelerindendir. Hava fazlalık katsayısı ve yakıt türüne göre değişmekle birlikte, du- man gazı sıcaklığındaki yaklaşık 21 o C düşüş toplam kazan veriminde ortalama %1 artış anlamına gelmektedir. [1,2]Bu değer aynı za- manda yakıt sarfiyatındaki azalmayı gösterir. Hava fazlalık katsayısının yüksek olduğu ko- jenerasyon uygulamalarında (özellikle gaz tür- bini uygulamaları) oluşan duman gazı debisi daha fazla olduğu için%1’lik verim artışı için gereken sıcaklık düşümü değeri daha azdır. Kazan uygulamaları için normal hava fazlalık katsayılarına ve yakıt türlerine göre yaklaşık tasarrufmiktarları Şekil1 ’de görülebilir. Şekil 1 ’de görülen değerler duman gazının bünyesindeki su buharının yoğuşmaması du- rumunda elde edilebilecek değerlerdir. Fakat özellikle doğalgaz uygulamalarında duman gazı içerisinde%10 civarında su buharı bu- lunur. Eğer gerekli önlemler alınıp duman gazı örneğin 40-50 o C’e kadar soğutulabilirse bünyesindeki su buharı kısmen de olsa yo- ğuşur ve toplam kazan verimi alt ısıl değere göre%100’ün üzerine rahatlıkla çıkartılabilir. Yoğuşma sıcaklığı duman gazındaki su buharı miktarınabağlıdırvesubuharımiktarıarttıkça yoğuşma sıcaklığı da artar. Örneğin su buharı oranının fazla olduğu bir doğal gaz kazanının duman gazında yoğuşma sıcaklığı 56 o C civa- rında iken,subuharıoranınındüşükolduğubir gaz türbini egzozunda yoğuşma sıcaklığı 40 o C civarındadır.Yoğuşmasıcaklığıbelirlenirkensu buharının molar yüzdesi hesaplanır, buradan su buharının toplam gaz basıncı içindeki kıs- mi basıncı bulunur ve bu kısmi basınca denk gelen doyma sıcaklığı yoğuşma sıcaklığı ola- rak belirlenir. Yoğuşmalı ekonomizerlerde bir diğer önemli konu da gaz tarafındaki basınç düşümüdür. Gerekirse cebri çekişli bir fan ile duman gazını tahliye etmek çoğu uygulama- larda karşılaşılan bir durumdur.Bir yoğuşmalı ekonomizer uygulaması Şekil2 ’de görülebilir. Buhar kazanının evaporatör kısmı sabit sıcak- lıkta bir ısı değiştirici olduğu için duman gazı sıcaklığını doymuş buhar sıcaklığının altına Şekil 1. Bacagazı sıcaklığındaki azalmaya bağlı olarak kazandaki verim artışı [1] Şekil 2. Yoğuşmalı ekonomizer uygulamasına bir örnek [1] MAKALE 94 Tesisat Dergisi Sayı 196 -Nisan 2012 + düşürmek termodinamiksel olarak imkansız- dır. Gaz çıkış sıcaklığı evaporatör doyma sı- caklığına ne kadar fazla yaklaşırsa evaporatör ısıl yüzeyi de aynı doğrultuda logaritmik olarak artar. Ayrıca ekonomizerdeki su tarafı sıcaklık ortalaması daha düşük olduğu için aynı ısıyı kazanabilmek için evaporatöre göre daha az ısıl yüzey gerekir. Duman gazı sıcaklığının evaporatör işletme sı- caklığına yaklaşma derecesi literatürde Pinch Temperatureolarak tanımlanmıştır.Dizaynave işletme şartlarına bağlı olmakla birlikte, brü- lörlü kazanlardabudeğer20 ila50 o Carasında olabilirken, atık ısı kazanlarında 10 ila 25 o C arasında değişir. Düşük Pinch Temperature yüksek verim sağlarkenaynı zamandada yük- sek yatırımmaliyeti ve yüksek duman gazı di- renci anlamına gelir. Bu nedenle özellikle atık ısı kazanlarında tümbuparametrelerlebirlikte optimizasyon çalışmaları yapılarak sistem di- zayn edilir. Endüstriyel kazanlarda benzer olarak kul- lanılan bir başka ısı geri kazanım cihazı da hava ısıtıcıdır. Piyasada reküperatör olarak da adlandırılabilen bu cihazlar, aşağıda da be- lirtilecek olan nedenlerden dolayı endüstriyel uygulamalar için ekonomizerler kadar cazip değillerdir. Hava Isıtıcılar ileEkonomizerlerin Karşılaştırılması Hava ısıtıcılar ekonomizerler kadar yaygın olmamakla birlikte özellikte pülverize kömür yakan güç kazanlarında yanmayı iyileştirmek için tercih edilirler. Bunun dışında endüstriyel uygulamalardaözelliklekızgınyağkazanlarının yakma havasını ısıtmak için de kullanımları yaygındır. Ekonomizerlere göre dezavantajları şöyle özetlenebilir; Gazdan havaya olan ısı transfer katsayısı • gazdan suya olan ısı transfer katsayısından çok daha düşük olduğu için genellikle daha büyük ısıl yüzey gerektirirler. Bu nedenle ilk yatırım maliyetleri daha fazladır ve daha büyük yerleşim hacmine ihtiyaç duyarlar. Isıl yüzeyleri fazla olduğu için gaz tarafı • ve özellikle hava tarafında yüksek basınç kayıplarına neden olurlar. Ayrıca havanın oksijen yoğunluğu azaldığı için daha yüksek hacimsel debi gereksinimi doğar.Bunlar da brülör motor gücünün büyümesine neden olarak ilk yatırım ve işletme maliyetlerini arttırmaktadır. Zayıf ısı transferinden dolayı yüksek duman • gazı ve hava sıcaklıklarında özel borumal- zemeleri gerekebilir. Bu da yatırımmaliye- tini arttırır. Yakma havası sıcaklığındaki ortalama her • 100 o C artış alev sıcaklığında yaklaşık 50 o C artışa neden olmaktadır. Bu durum NO x oluşumu arttırır. NO x türevleri ise nitrik asit yağmurları, istenmeyen ozon oluşumu ve partikül oluşumu gibi etkilerle insan sağlı- ğını ciddi ölçüde tehdit etmektedir. Hava ısıtıcılarda hava ve gaz tarafı ısı • transfer katsayıları biri birilerine yakın ol- duğu için ekonomizerlerdeki gibi kanatlı yü- zeyler kullanarak kompaktlık sağlamak pek mümkün değildir. Ekonomizerlerin Tipleri ve Genel Yapıları Ekonomizerler duman borulu ve su borulu tiplerde üretilmekte olup, su borulu kons- trüksiyonlar daha yaygın kullanılmaktadır. Duman borulu ekonomizerlerde, duman gazı boru içinden akarken su ise boru dışında çok daha düşük bir hızla dolaşır. Bu nedenle ısı transfer katsayıları düşüktür.Dolayısıyla aynı kapasite için daha yüksek ısı transfer yüze- yi gerekir. Kapladıkları hacim fazladır, buna bağlı olarak yatırımmaliyetleri de yüksektir. Su hacimleri çok fazla olduğu için özellikle çok fazla duruşa geçen sistemlerde ısı kay- bına neden olurlar. Soğuk kalkıştan rejime girene kadar belirli bir süre geçer, bu süre su borulu konstrüksiyon- lara göre çok daha fazla olduğu için boru ci- darlarındaki yoğuşma süresi de daha fazladır. Bunabağlıolarakdaborudelinmeleridahaer- ken oluşur. Buna rağmen günümüzde özellikle kömür ve benzeri kurum potansiyeli yüksek yakıtlarda kısmen tercih edilmektedirler. Bu çalışmada üstünlükleri nedeniyle su borulu ekonomizerler incelenecektir. Suboruluekonomizerlerde ısınansuboru için- den ısıtangaz iseborudışındanakar.Boru içe- risindekisuhızı geçişsayısıarttırılarak yüksek tutulabilir, böylece iyi bir ısı transfer katsayısı elde edilebilir. Sonuç olarak oldukça kompakt vedüşükmali- yetli bir dizayn yapılmış olur.Gaz tarafında da geçiş sayısı arttırılarak istenen ısı transfer yü- zeyi elde edilebilir. Şekil4 ’te gaz tarafı tek ge- çişli bir su borulu ekonomizer görülmektedir. Isıtmayüzeyleri içinkullanılacakolanborular1” ile 2” arasındaki çaplarda, dikişli veya dikişsiz olarak seçilebilir. Önemli olan uygulama şart- larına göre doğru malzemenin kullanılmasıdır. Borudizilimi kare veya saptırmalı olabilir. Şekil3. Yakma havası ısıtıcı düzenlenme şekilleri [2] Şekil4. Bir güç kazanı içindizayn edilmiş suborulu ekonomizer [6] GÜNCEL 30 Tesisat Dergisi Sayı 196 -Nisan 2012 + Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan’ın yaptığı açıklamaya göre, Bölgesel Teşvik kapsamında getirilen en önemli yenilik yeni bir bölgesel haritanın oluşturulması.BakanÇağlayan, “Bu sorunun yeni teşvik sisteminde ortadan kaldı- rılması için,KalkınmaBakanlığımızekonomikve sosyal gelişmişlik düzeyine ilişkin61 değişken kullanarak 2011 yılında, ‘İllerin ve Bölgele- rin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması’ çalışmasını tamamen yeniledi. Birlikteyaptığımızçalışma ile illerimizi6bölgeye ayırdık.Yenibölgeselayrım,mevcutsistemdeki ‘il grupları’nı ve onların sosyo-ekonomik geliş- mişlik düzeylerini dikkate almak yerine, bizzat illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerini esas almak suretiyle oluşturuldu. İl bazlı yeni bölgesel ayrımda 1. bölge, sosyo- ekonomikgelişmişlikdüzeyi itibariyle ilksıralarda olanAnkara,Antalya,Bursa,Eskişehir, İstanbul, İzmir, Kocaeli veMuğla illerinden oluşmaktadır. 6. bölge ise, ekonomik ve sosyal olarak görece azgelişmiş15 ilimizikapsamaktadır.Bubölgede Ağrı,Ardahan,Batman,Bingöl,Bitlis,Diyarbakır, Hakkari, Iğdır,Kars,Mardin,Muş,Siirt,Şanlıurfa, Şırnak veVan illeri yeralmaktadır. BölgeselTeşvikUygulamalarıkapsamındayatı- rımakatkıoranıyüzde15 ilayüzde50arasında, BüyükÖlçekliYatırımlarınTeşvikiUygulamaları kapsamında iseyüzde25 ilayüzde60arasında kademelendirildi. Yatırımlarınorganizesanayibölgelerindeyapıl- ması halinde yatırımcılar, yatırımın bulunduğu bölgenin bir alt bölgesinde uygulanan oranlar- dan yararlanacaklar. 6. bölgede ise yatırıma katkı oranı, 5 puan artırımlı olarak (Bölgesel Teşvik Uygulamaları için yüzde 55, Büyük Öl- çekli Yatırımların Teşviki için ise yüzde 65) uygulanacak” bilgilendirmesinde bulundu. “Amacımız yatırımlara bir an önce başlanması” Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, “Amacımız yatırımlara bir an önce başlanması. 31 Aralık 2013 tarihine kadar başlayacak olan yatırım- lara uygulanacak yatırıma katkı oranlarını, bu Yeni Teşvik Sistemi Açıklandı nedenlesonrakidönemlerekıyasladahayüksek olarak belirledik. Getirdiğimiz yeni sistemde vergi indirimi desteğinin yatırım döneminde ve yatırımcıların diğer faaliyetlerinden elde edilen kazançlarına da uygulanmasını sağlıyoruz. Bu uygulama, 1. bölge dışındaki tüm bölgelerde geçerli olacak” şeklinde konuştu. Çağlayan, “Sigorta Primi İşveren Hissesi des- teği bölgelere göre kademeli olarak 2 ila 12 yıl ZaferÇağlayan EkonomiBakanı Ekonomi Bakanlığı’nca hazırlanan Yeni Teşvik Sistemi, kamuoyuna duyuruldu. Sistem, 4 ana bileşenden ve 6 bölgeden oluşuyor. Yatırımın hangi bileşende yer aldığına, büyüklüğüne ve bölgeye göre farklı teşvikler söz konusu oluyor. Ancak stratejik yatırımlar adı altındakisektörlere,eğitime,yükveyolcu taşımacılığına,madenciliğevebazı turizmbölgelerineyapılanyatırımlarneredeolursaolsun 5’incibölgedesteklerinden yararlanabiliyor. Yeni sistemle, cariaçığınazaltılmasıamacıyla ithalatbağımlılığı yüksek olanaramalı ve ürünlerin yatırım ve üretiminin artırılması hedefleniyor. “Bölgesel Teşvik Uygulamaları kapsamında yatırıma katkı oranı yüzde 15 ila yüzde 50 arasında,BüyükÖlçekli Yatırımların Teşvi- ki Uygulamaları kapsamında ise yüzde 25 ila yüzde 60 arasında kademelendirildi.” GÜNCEL 32 Tesisat Dergisi Sayı 196 -Nisan 2012 arasında değişen sürelerde uygulanacak. Yeni sistemde, bu desteğin süresi tüm bölgelerde artıyor.6.Bölgede yapılacak yatırımlarda yatı- rımcılarımızın ödemeleri gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden tutarı10yılsüreyle,yatırımlarınorganizesanayi bölgelerindeyapılmasıhalinde ise12yılsüreyle devlet tarafından karşılanacak” dedi. “Doğalgaza dayalı olmayan enerji yatı- rımlarınıdestekleyeceğiz” EkonomiBakanıZaferÇağlayan,enerji ihtiyacını karşılamak içindoğalgazadayalıolmayanenerji yatırımlarını destekleyeceklerini belirterek, “Stratejiksektörlereyönelikyatırımlardahilinde alüminyum, bakır fabrikalarına yönelik enerji yatırımlarına destek vereceğiz. Desteklerimiz, enerji üretim miktarına bağlı olacaktır. Diğer yandan stratejik yatırımlarda bölge önemli değil. Firmalar dilediği yerde yatırım yapabilir, alacaklarıdesteklerinmiktarveyoğunluğuaynı olacaktır” dedi. Çağlayan, yeni teşvik sisteminde, enerji maliyetlerinin doğrudan karşılanmasına yö- nelik bir destek unsuruna yer vermediklerini, onun yerine linyit kömürü istihracı ve diğer madencilik faaliyetlerini, 5. bölge destekleri ile destekleyeceklerini belirtti. Çağlayan, yeni sistem çerçevesinde çelik endüstrisi tanımına göredemircevherive linyitkömürüyatırımlarını bölgesel teşvik sistemi kapsamında destekle- yeceklerini söyledi. Öte yandan yeni teşvik sisteminde enerji alanında yatırım olarak rüzgar türbinlerine yer veriliyor.Bunagöre, rüzgarsantraliyatırımıya- pandeğil,bu yatırımlarınmaliyetinidüşürecek teknolojiler desteklenecek. Yerlienerjikaynaklarınadestek ise;madencilik alanında verilecek teşviklerle sağlanabilecek. Stratejik Yatırımlara ve EğitimeDestek Tam Yeni Teşvik Sistemi ile belirli büyüklükteki sa- vunma,havacılıkveuzayalanındaki yatırımlar ile,otomotiv,uzay veyasavunmasanayineyö- nelik testmerkezlerive rüzgar tüneliyatırımları, yatırım yerine bakılmaksızın 5’inci bölge des- teklerindenyararlanabilecek.Özelliklieczacılık ürünleriolanbiyoteknolojikveonkolojik ilaçlar ile kan ürünleri üretimine yönelik yatırımlar, yatırım yeri dikkate alınmaksızın aynı şekilde 5’inci bölge desteklerinden yararlanacak. Yeni teşvik sisteminde, eğitim yatırımlarını da desteklenecek. Özel sektör tarafından gerçekleştirilecek olan ilk, orta ve lise eğitim yatırımları, hangi ilde yapılırsa yapılsın, Böl- gesel Teşvik Uygulamaları kapsamında 5’inci bölgedesteklerindenyararlanacak.Demiryoluve denizyolu ile yük ve yolcu taşımacılığına yönelik yatırımlar,madencilikyatırımları,KültürveTurizm KorumaveGelişimBölgelerindeyapılacak turizm yatırımlarıdaaynı şekilde,nerede olursa olsun, 5’incibölgedesteklerinden yararlanabilecek. Stratejik yatırımlara, eğitime, taşımacılığa, madenciliğe ve bazı turizm yatırımlarına bölge ayrımı yapılmaksızın uygulanacak destekler şöyle: • Gümrük VergisiMuafiyeti • KDV istisnası • 7 yıl süreyle Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği (6. bölgede ise10 yıl) • Yatırıma katkı oranı yüzde 50 olmak üzere yüzde90 vergi İndirimi • Faizdesteği(sabityatırım tutarınınyüzde5’ini aşmamak kaydıylaazami50Milyon TL) • Yatırım yeri tahsisi • Bina inşaat harcamalarına KDV iadesi (500 milyon TL ve üzeri yatırımlar için) • Gelir Vergisi Stopajı Desteği (sadece VI’ncı Bölgedeki yatırımlar için10 yıl) Şehirler sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyine göre6ayrıbölgedesınıflandırıldı.Böylecebuyeni teşvik uygulamasında bölgesel sistem yerine il bazlıbölgesel teşvik sistemine geçiliyor. “Yeni teşviksistemindeenerjialanındayatırımolarak rüzgar türbin- lerine yer veriliyor. Buna göre, rüzgar santrali yatırımı yapan değil, bu yatırımlarınmaliyetinidüşürecek teknolojilerdesteklenecek.” synco_ilan_210x297_5mm_tazefikir.indd 1 The New Incentive System Announced The new Incentive System developed by the Ministry of EConomy has been disclosed to public. The new system comprises 4 main components and 6 regions. Incentives to be offered differ based on the component to which the investment belongs as well as on the scale of the investment and the region where the investment will be realized. However investments to be made in strategic sectors, education, transportation, mining and in certain tourism regions will be eligible to benefit from region 5 incentives regardless of the location of the investment. With ne new system, the goal is to increase production of work- in process and finished products for which there is import dependency and as a result to lower current deficit level. According to a statement made y Minister of Economy Zafer Çağlayan, the most important novelty brought about as part of the regional incentive concept is the creation of a new regional map. Minister Çağlayan said ‘in order to resolve this problem in the new incentive system, our Ministry of Development carried out the Survey for Social and Economic Development at the Provincial and Regional Level in 2011 based on 61 variables of economic and social development.’ 30 Economizers and Low Temperature Corrosion – Part 1 Çağdaş YEŞİL / Certified Mechanical Engineer Barış Teknolojik Tes. Sis. Ltd. Şti. Today, recycling of energy has critical importance both in terms of maintaining competitive power by lowering costs and sustaining environmental awareness. Economizers play an important role particularly in boiler applications where fossil energy consumption is the highest. The important thing here is determining the correct method by analyzing waste energy both in terms of investment cost and recycling optimization. The most important parameter that limits recycling with economizers is the low temperature corrosion on the side of the smoke gas. In this study, following a brief description of economizers, main aspects of low temperature corrosion will be reviewed and basic information as to various methods to increase recycling. As a definition, economizers are temperature modifiers that work by lowering the smoke gas temperature of any boiler and recovering this low temperature to provide extra fuel savings. 92 Hot Water Heating Systems and Circulation Pumps Gökhan UZUNER / WILO Pompa Sistemleri A.Ş. Training Coordinator Heating has been one of the major needs for humans for centuries and has become a comfort issue that is under constant development. One of the most preferred heating system in terms of comfort is the hot water heating system. With the ever developing technology, the manufacturers are able to come up with new technological advancements aimed at more efficient and optimum operation of heating systems and equipment. İn heating systems, it is the pump that transmits the water that heats up in the boiler to the heat diffusors by breaking resistance in the installation. In the past, pumpless natural circulation systems were used. These systems allowed the water to circulate within the installation as a result of expansion due to increased temperature. However, with the production of the first circulation pump, the sizes of the installation pipes have become smaller today, This allowed for heating of large structures up to their furthest spots and modern heating systems that can operate at low temperatures have been developed. It is a fact that, without the circulation pump which is considered to be the heart of a heating system, it would be impossible to talk about heating system technology. In this article, general information about the heating system and its components are provided and internal structures, and types of circulation pumps as well as simple calculation methods are explained. 166