Tesisat Dergisi 196. Sayı (Nisan 2012)

Şekil 4. Bir pompa gövdesinin salmastra bölgesinde oluşan tanecikler arası Şekil 5. Hizalama hatası sonucu 120 mm çapındaki m ilde yorulma kırılması. korozyon[2]. cunda tanecikler arası koroıyon olu§ur. Korozif ortamda karbit özellikle etkilenir ve metal ya– pısı bozulur. Karbit çökelmesi, dökümü önce 1100°C'ye kadar ısıtıp sonra su ile soğutularak kontrol edilebilir. Karbit 1100°C'de solüsyon ha– lindedir ve çabuk sağuma ile çökelmesi önlenir. Östenitik paslanmaz çeliğin tanecikler ara– sı korozyona hassasiyeti ala§ımdaki karbon miktarını kontrol ederek azaltılabilir. Standart östenitik paslanmaz çelikte (AISI304, AISI316, vb.) %0,08'den fazla karbon vardır. Uygun ol– mayan ısıl i§lemden dolayı bu çelik tanecikler arası korozyona eğilimlidir. 300 serisi içinde L sembolü ile gösterilen çok dü§ük karbonlu çelikler de vardır ve %0,03'ün altında karbon ihtiva eder. Bu çelikler tanecikler arası koraz– yana çok daha az duyarlıdırlar. Pompalarda çark ve gövde için östenitik pas– lanmaz döküm dü§ünülürse tanecikler arası koroıyon ihtimali dikkate alınmalıdır. Orta bü– yüklükteki dökümlerde dü§ük karbonlu çelik, doğru ısıl i§lem uygulanmak kaydı ile yeterlidir. Çok daha pahalı olan %0,03 karbon lu çelikleri kullanmak gerekmez. Ancak daha büyük dö– kümlerde %0,03 karbonlu çelikleri dü§ünmek gerekir. Bu özellikle karı§ık akımlı ve eksenel pompalarda kullanılan açık ve yarı-açık çark– larda doğrudur. Burada büyük ve yanaksız olan kanatlar su verme (soğutma) sırasında çok fazla çarpılabilir. Bu durumda hava ile soğutulmu§ %0,03 karbonlu çelik tercih edil– melidir. 182 lesisat Dergisi Sayı 196- Nisan 2012 2.3.2. Erozyon korozyonu Erozyon korozyonu rotadinamik pompaların en temel problemlerinden bir tanesidir. Akı§ yönünde at nalı §eklinde olu§an çukurlar ve parlak yüzeyii yapı en belirgin göstergesidir. Bir akı§ içinde olduklarında metallerin birço– ğunun koroıyon hızı artar. Koroıyon hızı parça– ların akı§ doğrultusuna göre hücum açısına da bağlıdır. Genel kural olarak, hücum açısı art– tıkça, yani akı§kanın metal yüzeyinden ayrıl­ maları arttıkça, koroıyon hızı artar. Ayrılmalar büyüdükçe türbülansın §iddeti artar, dolayısı ile yüzeyden metal kopmaları artar. Çoğu metal ve ala§ımların durgun haldeki sıvı or– tamlarında koroıyon hızı yüzeylerinde olu§an ko– ruyucu tabakanın direncine bağlıdır. Bu tabakanın erozyonla zedelenmesi veya yerinden kaldırılması metalin korozif ortamda kalmasına sebep olur ve metal kaybı kesintisiz devam eder. Santrifüj pompalarda özellikle çark erozyon koroıyonuna duyarlıdır. Pompa gövdesi de erozyon koroıyonuna maruz kalır fakat çarka nazaran daha az önemlidir. Çok sayıda kanat– ları olan difüzörlü gövdeler sadece tek kanat– ları olan salyangozlara nazaran çok daha fazla erozyon koroıyonuna maruzdurlar. A§ınma bilezikleri de erozyon koroıyonuna maruz ka– lırlar. Dolayısı ile malzeme seçiminde dikkat gerekir. Uygun malzeme seçilmediği takdirde dar aralıklardaki yüksek hızlı akı§ın etkisi ile a§ırı a§ınma olabilir. Genel kural olarak, sıvı a§ındırıcı katı parçacıklar ihtiva etmemek §artı ile malzemenin seçiminde esas olarak hızlı or– tamda koroıyon direnci dikkate alınmalıdır. Eğer sıvının içinde a§ındırıcı parçacıklar da varsa bu durumda malzeme seçiminde, hızlı ortamda koroıyon direnci yeterli olmak §artı ile, mekanik a§ınma d irencini esas almak gerekir. 2.3.3. Galvanik korozyon Kır döküm, demir ve grafit ihtiva eder. Grafit la– meller halindedir ve pik dökümün karakteristik gri görünü§ünü verir. Grafitin varlığı i§leme sı­ rasında yağlama etkisi sağlar. Bu özelliğe ilave olarak tala§ın kolay kırılması pik dökümün çok kolay i§lenebilmesini sağlar. Bu özellikler ve çok dü§ük döküm maliyetleri pik dökümü pompa imalatında en çok kulla– nılan malzeme haline getirmi§tir. Çeliğe göre dü§ük olan çekme gerilmesi ve esnekliği bir kenara bırakılırsa, pik dökümün korozyona dayanma özellikleri çok dikkatli incelenmelidir. Pik dökümün yapısında grafitin varlığı grafit korozyonu diye bilinen korozyona sebep olur. Bir elektrolitin varlığı halinde, demir ve grafit parçacıkları arasında galvanik pil olu§ur. De– mir anat ve grafit katot olur. Demirden grafite galvanik akım ba§lar ve demir solüsyona ka– rı§ır. Bu i§lem yapıda sadece grafit kalıncaya kadar sürer. Orijinal döküm gözenekli grafit bir yapı haline dönü§ür. Bu yapının fiziki özellikleri çok dü§üktür. Döküm dı§tan bakınca çok iyi görünmesine rağmen parmakla dokunmakla bile parçalara ayrılabilir.