Tesisat Dergisi 196. Sayı (Nisan 2012)

Pompalarda Malzeme Kaynaklı Hasarlar ve Malzeme Seçimi Korozyon 11e erozyonkaynaklimalzemekaybi, herYilü/kB eftDnomisinebirservetemalolmaktadil Yapilan araştırmalar, ül/r8/erin gelişmişlik düzeyinebalfiolarakGayriSafiMilliHisila'nm % 3'ü ile % 6's1 arasmda birkaybm fılJrozyon nedeniyle oluştuğunu ortaya /tııymaktadlf[l]. Kimya, petrokimya 11e bu sektörler/e ilişkili dijer endüstrfjel uygulamalarda hem fiziksel hem de kimyasal yöntemler lwllamlarak ham maddeler satılabilir ürünlere dönüştiirülmelrtedir. Ürünlerdeki çeşitlilik nedeni ile her bir ürün için farkli işlem adim/an 11e işlem Jroşullan ortaya Çikmaktadil Tü/r8timde ortayaç1kan artışlar, üretim işlemlerinin hizlandm/masmil/e süreçlerin kisa/tı/masml gereldi kilmalda beraber, henüz deneyim kazam/mamiŞ baz1 problemleri de beraberindegetirmektedir. Bu bildiride, pompalarda oluşan hasarlar malzeme seçimi ve işletme koşullan aç1smdan incelenecektir. Hasar oluşumundaki temel faktörler belirtilerek, hasariann oluşma şekilleri irdelenecektir. Baz1 uygulamalar için malzeme seçimi konusunda yol gösterici bilgiler verilecektir. ı. Pompalarda Hasarlar Pompalarda oluşan hasarlar incelendiğinde, hasara sebep olan birçok nedenden ancak birkaçı hakkında yeterli bilgiye ulaşılmaktadır. Hasarlar karmaşıklaştıkça, hasa~a ilgili doğ­ ru değerlendirmeleri yapmak zorlaşmakta, hatta yanlış de~erlendirmeleri de beraberinde getirmektedir. Başarılı bir pompadan beklenen, perfor– mans ve uzun ömürdür. Performans pompa– nın basma yüksekliği, debi ve verimi ile ilgi– lidir. Ömür ise pompanın, kabul edilebilir bir performans ile çalışahilmesi için, bir veya birden fazla parçasının değiştirilmesinden önceki çalışma saatlerinin toplamıdır[2]. Başlangıçtaki performans pompa imalat– çısının sorumluluğu altındadır ve hidrolik tasarımın sonucudur. Ömür ise, çalışma şartları altında kullanılan malzemelerin da– yanıklılığının ölçüsüdür. Parçalar yük altında farklı davranışlar sergile– mektedir, ancak bu davranışlar malzemeden malzerneye de~işmektedir. Doğru hasar ana– lizi, parçalar üzerinde oluşan yüklerio ve bu 178 lesisat Dergisi Sayı 196- Nisan 2012 yüklerio malzeme üzerindeki etkilerinin doğru belirtanınesi ilemümkündür. Örneğin, bir kiriş üzerindeki kuwetin iki kabna çıkanlması sehi– mi de iki katına çıkaracaktır; ancak bir rulmanlı yatağa gelen kuvvetin iki katına çıkarmak, ya– tak ömrünü 8 ila lO kat azaltacaktır. Herhangi bir hizmet için en ekonomik malze– me seçiminde sadece pompanın tasarımı ve imalatı ile ilgili bilgileryete~i olmaz. Aynca se– çilen malzemenin pompadaki akış hızlarında erozyon ve koroıyon özelliklerinin de bilinmesi gerekir. Deniz suyundan farldı sıvılar için sant– rifüj pompalarda karşılaşılan hıziann korozyo– na etkisi hakkında çok az bilgi vardır. Pompa ömrünü uzatan faktörler ~unlardır(2]: • Düşük sıcaklıkta nötr sıvılar, • Sıvı içerisinde aşındırıcı parçalann bulun– maması, • Pompanın optimum debisinde veya bunun çok yakınında sürekli çalışması, • Pompa girişinde Mevcut Net Pozitif Emme Yükünün, Pompaya Gerekli Net Pozitif Emme Yükünden yeteri kadar büyük olması (ENPYm>ENPYg), • Düşük akış hızlan. Harndi NadirTURAL Sbırııı.t Aımpl VI MIMnıı Sin. Tk. A.Ş. Bu şartların tamamını sağlayan bir pompaj sistemi uzun ömürlü olur. Buna örnek olarak su dağıtım şebekelerinin pompaları göste– rilebilir. Bronz çarkil ve pik gövdeli olan bu pompaların bazıları 50 yıllık veya daha eskidir. Bunun tersine örnek olarak da, içinde askıda aşındırıcı parçalar bulunduran korozif sıvılan basan kimyasal pompalar gösterilebilir. Bu ör– nekte pompaya, mevcut olan en dirençli mal– zemelerden yapılmasına rağmen, yıllarla değil "ancak aylarla" ömür biçilebilir. 2. Yıpranma Şekilleri 2.1. Mekanik Ap nma Bazı durumlarda pompa sıvı içerisinde askı­ da bulunan aşındıncı parçaları da basmak durumundadır. Bu, pompanın asıl görevi veya beklenmedik bir durum da olabilir. Eğer bu daha önce planlanmış bir durum ise, pompa malzemesi ve devir sayısı bu koşullara uygun olarak seçilmiş olacaktır. Basılan sıvı içerisindeki parçaların boyutu, şekli ve konsantrasyonu konusurıda yeterti bilginin alınamaması genellikle tecrübe edilen bir du– rumdur. Bu durum daha çok kullanıcının bu bil– giyi aktarmak isternemesinden değil, bu bilgiye sahip olmamasından kaynaklanmaktadır. Eğer aşındıncı parçaların aktanmı prosesin hedef– lerinden biri değilse pompanın içinden geçecek parça miktarını tahmin etmek çok zordur. Diğer yandan, aşındırıcı parçaların aktanlması pompanın seçim aşamasında öngörülmemiş olabilir. Bu çok sık karşılaşılan bir durumdur.