Tesisat Dergisi 196. Sayı (Nisan 2012)

Islak rotorlu Kuru rotorlu Çarksamunu Sabit halka (ana sızdırmazlık elemanı) ____ Lastik körük (sızdırmazlık destek elmanı) '-------- Destek halkası (ana sızdırmazlık elemanı) --=;;;..______ Spiral yay Şekil 3. Islak ve kuru rotarlu pompaların iç yapıları Şekil 4. Mekanik salmastran ın yapısı sessiz çalışırlar. Ayrıca pompalarda sızdırmaılı­ ğı sağlayan, pompanın gövdesi içerisindeki en önemli parçalarından biri olan salmastra, ıslak ratara sahip pompalarda kullanılmaz ve düşük servis ve bakım maliyeti oluşur. Bir çok avan– tajının yanında, kuru ratorlu pompalara göre daha düşük verimde çalışmaları ve belirli bir kapasitenin üzerinde üretilememeleri yüzünden ıslak ratorlu pompalar genelde ısıtma ve so– ğutma sirkülasyonunda kullanılır. Çünkü sirkü– lasyon sistemleri kapalı çevrimler olduğundan, çok yüksek basınç değerlerine sahip pompalar kullanı lmaz. Ancak yine de ıslak ratorlu pompa– ların kapasitelerinin yetmediği durumlarda kuru ratorlu sirkülasyon pompaları kullanılır. Kuru ratorlu sirkülasyon pompaları standart bir fan soğutmalı elektrik motorunun tahrik ettiği, mekanik veya yumuşak bir salmastra ile sızdırmazlığı sağlanmış, motor ile pompa çarkı arasında direkt veya kaplin li bağlantı ya– pılmış, genelde yüksek debi ihtiyacının olduğu binalarda kullanılan sirkülasyon pompalarıdır. Sızdırmazlık elemanı olarak kullanılan sal– mastraların montajı ve bakımı çok önemlidir. Özellikle mekanik salmastralar yüksek ma– liyetli ekipmanlar olduğundan doğru monte edilmeleri çok önemlidir. Daha da önemlisi; pompaların emiş hattında akışkan olmadan kesinlikle kuru çalıştırılmamalarıdır. Buna yaygın olarak "susuz çalıştırma" denir. Susuz çalıştırılan pompalardaki salmastra ömürleri, salmastra yüzeyleri arasındaki sürtünmeden Şekil 5. Frekans kon– vertörü entegreli yük– sek verimli sirkülasyon doğan ısınmadan dolayı çok azdır. Bazı pom– palarda, susuz çalışma sonucunda salmast– ralar 1dakika gibi çok kısa bir sürenin altında hasar görebilir. Frekans Konvertörleri ile Sirkülasyon Pompalarında Enerji Tasarrufu Isıtma sistemlerinde akışkanı devirdaim ettiren sirkülasyon pompaları, yılın en soğuk günle– rindeki kapasite ihtiyacını karşılayacak şekilde seçilirler. Ancak yılın en soğuk günleri ısıtma pe– riyodununsadece %2'si civarındadır. Diğer ka– lan %98'1ik sürede daha küçük kapasitedeki bir sirkülasyon pompası ihtiyacı karşılayabileceği halde, pompa tam kapasite çalışarak gereğin­ den fazla elektrik enerjisi tüketecektir. Çok katlı binalar, alışveriş merkezleri, hastane ve oteller gibi yapıların iç mekanlarında farklı ısınma ihtiyaçları doğar. Binaların kuzey ve gü– ney cepheleri, güneş ışığının geliş yönüne göre doğu ve batı cepheleri, alt katlar ve üst katlar gibi etkenler nedeniyle iç mekanların ısınma ihtiyacı gün boyu değişkenlik gösterir. Örneğin güneş ışığının geldiği cephede ısınma ihtiya– cı yokken diğer tarafta olabilir. Isınma ihtiyacı olmayan cephedeki radyatör vanaları kısılırken diğer cephedeki vanalar açık kalacaktır. Sabit devirli bir sirkülasyon pompası ihtiyaç değişik­ liklerinde yine tam kapasite çalışmak zorunda kalacaktır. Ancak değişken devirli pompalar kendi devirlerini azaltıp artırarak ihtiyaç duyulan noktada çalışacak ve buna göre elektrik enerjisi tüketecektir. Pompalar, üzerlerine veya kontrol panolarına entegre edilen frekans konvertörü ile devirlerini ihtiyaca göre değiştirebilmektedirler. Frekans konvertörü, 50 Hz olan şebeke elektri– ğinin frekansını azaltıp artırması ile pompanın devrinin ve çektiği akımın değişmesine neden olur. Bu şekilde enerji tasarrufu sağlanır. Yukarıdaki şekilde yaklaşık olarak birbirine denk, biri sabit diğeri değişken devirli iki porn– panın eğrilerini görülmektedir. Sabit devirli pompanın çalışma noktası, eğrisi üzerinde bir nokta olması gerekir. Değişken devirli pompa– larda ise çalışma noktası taralı alan içerisinde herhangi bir noktada olabilir. Bu, daha önce bahsettiğimiz gereğinden daha büyük pompa seçimi gibi hataların telafisini mümkün kılar. Son yıllarda artan enerji verimliliği çalışmaları, konferans lar, enerji kanunları ve yönetmelikler ile gündemdeki yerini her geçen gün daha da sağlamlaştıran enerji tasarrufu konusu, bina– ların vazgeçilmez ekipmanlarından santrifüj pompalar için de üreticilerinin en önemli ön– celiği olmuştur. Kaynaklar lll W/LO Pompa Sistemleri A.Ş. Eğitim su– num/an [2] W/LO SE, Pompa Teknolojisinin Temel Prensipleri, 2005 [3] W/LO A.Ş., Genel Ürün Kata/oğu, 2009 • pompaları Şekil 6. Sabit ve deği§ken devirli sirkülasyon pompa eğrileri 170 lesisat Dergisi Sayı 196- Nisan 2012