Tesisat Dergisi 194. Sayı (Şubat 2012)

MAKALE 54 Tesisat Dergisi Sayı 194 - Şubat 2012 + Uygun Isıl Ortam Ofis Çalışmalarının Performansını Artırır Giriş Ofiste çalışanların maaşları gelişmiş ülkelerde bir binanın işletme masraflarının çok katın- dan daha büyüktür (Woods,1989. Seppanen, 1999). Bunun sonucu olarak iç ortam hava kalitesinde (İHK) iyileştirme ile çalışanların performansında ve verimliliklerinde meydana gelecek küçük bir değişiklik bile önemli eko- nomik fayda sağlayabilir. Çok muhafazakâr kabullere dayanarak, Fisk ve Rosenfeld 1997 yılında ABD’de iç ortam hava kalitesinin artırıl- masıyla %0,5 ila %5 arasında verimlilik artışı olabileceği tahmin edilmiştir, bunun parasal değeri yıllık olarak 12-125 milyar dolar civa- rındadır. Bu tahminin normal ısıl çevreyi ve gö- rüşü etkileyen aydınlatma etkilerini içermekte olduğu ve iç ortam havasının kirlenmesinden, koku veya rahatsız edici kokulardan kaynak- lanan dikkat dağılmasından ve bunların üret- kenliğe olan etkilerini sadece kısmen dikkate almış olduğu da göz önüne alınmalıdır. En son tahminler ise İHK artırılmasıyla hala daha düşük olmakla beraber yine de yıllık olarak 17-26 milyar dolar civarında hatırı sayılır bir ekonomik fayda getireceğini öngörmektedir. (Fisk ve diğerleri, 2011) Potansiyel faydaların oldukça önemli olmasına rağmen, bu faydalar genellikle binanın tasarı- mı ve işletilmesine ilişkin klasik maliyet-fayda hesaplamalarında dikkate alınmazlar. Bu du- rum bina servis mühendislerinin giderek artan bir şekilde iç ortam şartlarını iyileştirme ve bu iyileşmelerin getireceği olası etkileri ölçülen- dirme ile ilgilenmelerine rağmen bu şekildedir (Wargocki ve Seppanen, 2006). Olayın böyle gelişmesi için sayılan birçok etken arasında İHK ve verimlilik arasındaki güvenilir ilişkilere ihtiyaç duyulmaktadır. Böyle bir ilişkiyi oluş- turmak için bir teşebbüs Seppanen ve Fisk (2006) tarafından yapılmıştır (ayrıca REHVA’ın Wargocki ve Seppanen tarafından 2006 yılında Soğutma ve Çok Soğuk ile Dondurma Enstitüsü, Şanghay, Jiao Tong Üniversitesi. Uluslararası İç Ortam ve Enerji Merkezi, Danimarka Teknik Üniversitesi. Uluslararası İç Ortam ve Enerji Merkezi, Danimarka Teknik Üniversitesi Soğutma ve Çok Soğuk ile Dondurma Enstitüsü, Şanghay, Jiao Tong Üniversitesi Li LAN Pawel WARGOCKI Zhiwei LIAN gösterdi. (bakınız Şekil 2 ve 3 ). Deneylerinde kullandıkları sıcaklıklar 30°C ile 40°C aralığın- daydı, bu nedenle normal olarak iç ortamlar- da bulunan sıcaklıklarla karşılaştırıldığında oldukça yüksekti. 24 farklı çalışmadan elde edilen sonuçlar Seppanen ve arkadaşlarınca (2006) sıcaklık ve performans arasındaki iliş- kiyi oluşturmak için kullanıldı ( Şekil 2 ve 3 ), incelemeler laboratuar şartları altında yapıldı ve çalışmada alan ve eylem olarak ofis (21 çalışma) ve okul (3 çalışma) çalışması kul- lanıldı. Yukarıda belirtilen ilişki sıcaklığı performansa bağlasa dahi, ısıl ortamın performans üzerine etkilerinin sadece sıcaklığı kullanarak belirle- nip belirlenemeyeceğini ve ısıl ortamın getirdi- ği rahatsızlık gibi ölçülerin de kullanılmasının gerekli olup olmadığını tartışmak ilgi çekici olacaktır. Bu soru Wyon ve arkadaşlarının (1975) deneklerin 23,2°C (0,6 clo*) ve 18,7°C (1,15 clo) civarında iki farklı sıcaklıkta aynı performans sonuçlarını göstermeleri dikkate alınması durumunda kısmen geçerlidir; her iki sıcaklıkta da denekler hava sıcaklığında küçük ayarlamalar yaparak ısıl bakımdan nötr davra- nış göstermişlerdir. (*) clo= tam kapatan giysi yüzdesini ifade eder. (%60 giyinik, %115 giyinik gibi) yapılan kılavuzuna da bakınız). Diğer taraftan; hava kalitesi, havalandırma ve performans ve havalandırma oranı ve havalandırma olmama- sı oranı arasındaki ilişkiler, ortam sıcaklığının ofis çalışmaları performansı üzerine etkilerini değerlendiren fonksiyon da geliştirilmiştir. Ayrıca diğer araştırmacılar da benzer ilişkiler oluşturmaya çalışmışlardır (Berglund ve arka- daşları 1990; Roelofsen, 2001; Jensen ve ar- kadaşları,2009; Lan ve arkadaşları, 2011b). Bu makalenin amacı ısıl çevre yada bir başka ifadeyle sıcaklık ve ısı hissi) ve insan perfor- mansı arasındaki miktarsal ilişkileri mukaye- se etmektir. İç ortam hava sıcaklığının insan performansı üzerine olan etkileri daha sonra farklılıkları (kış şartlarına karşı yaz şartları) ve bunların yanında, Avrupa Standardı EN 15251 (2007) de belirtildiği gibi, tasarım için kullanı- lan farklı kategorilerdeki iç ortam şartları da dikkate alarak incelenmiştir. Isıl Çevre ve Çalışma Performansı Ara- sındaki İlişki Hava sıcaklığı İOK kalitesini ve verimlilik araş- tırmasını göstermede genel olarak kullanılan bir göstergedir. Sıcaklık ve performans ara- sındaki oluşturmak için ilk çalışmalar Wyon (1986) tarafından yapılmıştır. Bu çalışmalar genelde deneysel çalışmalara dayanmaktaydı; ilişki yaz ve kış etkilerine göre (kıyafetlere bağ- lı olarak) ve bunun yanında değişik çalışma tiplerinin etkilerine göre farklılık gösteriyordu. İlişki hem çok yüksek hem de çok düşük sı- caklıların çalışma performansına olumsuz et- kisi olduğunu gösterdi. Diğer yazarlarca yapı- lan benzeri gözlemler de aynı ilişkiyi gösterdi. Örneğin, Berlunger ve arkadaşlarının (1990) telsiz operatörleri ve Gagge’nin iki kademeli modeli esas alınarak yaptıkları performans ölçülerine dayanarak yükselen bir sıcaklık aralığında performanstaki düşmeyi önceden HVAC DOSYASI