Tesisat Dergisi 194. Sayı (Şubat 2012)

165 Tesisat Dergisi Sayı 194 - Şubat 2012 Pumping of viscose liquids by centrifugal pumps: A study on ISO/ TR 17766 Technical Report: Eren Çakır / Standart Pompa ve Makina San. Tic. A.Ş. Metehan Karaca / Standart Pompa ve Makina San. Tic. A.Ş. It is known that the performance curves of centrifugal pumps (volume, discharge head, efficiency, power, NPSH – Net Positive Suction Head), obtained by using water, show certain differences, depending to the viscosity value, when the fluid is viscose. However, these changes are not known clearly. In industrial applications where transferring of viscose liquids have become widely used the viscosity value of the fluid has become a parameter that cannot be ignored. Therefore determining the effect of a viscose flows on centrifugal pumps has become an important issue. This paper studies the method indicated in the Technical Report ISO/TR 17766 to determine the change in pump performance curve when viscose fluids are pumped and comparisons are made with the other methods used in the literature. 102 MAKALE 102 Tesisat Dergisi Sayı 194 - Şubat 2012  Viskoz Sıvıların Santrifüj Pompalarla Basılması: ISO/TR 17766 Teknik Raporu Üzerine İnceleme Santrifüjpompalardasukullanılarakeldeedilenperformanseğrilerinin (debi,basmayüksekliği, verim, güç,ENPY),akışkanın viskozolduğudurumlarda viskozitedeğerinebağlıolarakbelirgin farklılıklar gösterdiğibilinmektedir.Ancak,budeğişiklikler kesin olarakbilinememektedir. Endüstriyeluygulamalardaviskozakışkan transferuygulamalarınınyaygınlaşmayabaşlamasıyla, pompaseçimlerindeviskozitedeğerigözardıedilemeyecekbirparametreolmuştur.Busebeple, viskoz akışların santrifüj pompalar üzerindeki etkisinin doğru bir şekilde belirlenmesi önem kazanmıştır. Bubildiride, viskozakışkanlarbasılmasıdurumundapompaperformanseğrisindekideğişikliği belirlemek için ISO/TR 17766 Teknik Raporu’nda belirtilen yöntem incelenmiş ve literatürde kullanılmakta olandiğer yöntemler ile kıyaslamalar yapılmıştır. StandartPompa veMakinaSan. Tic.A.Ş. StandartPompa veMakinaSan. Tic.A.Ş. ErenÇAKIR MetehanKARACA Giriş Bir pompanın basma yüksekliği, debisi, verimi ve güç değerleri pompa karakteristik eğrisin- den elde edilebilir. Rotodinamik pompalarda performans eğrileri viskoz sıvı basıldığı du- rumlarda suya göre farklılık göstermektedir. Pompa karakteristik eğrileri normal şartlarda akışkan su (1cSt) kullanılarak elde edilmiştir. Viskozitesi yüksek bir akışkan rotodinamik pompa ilebasılmayaçalışıldığı zamanpompa- nınperformansındadeğişiklikler gözlenecektir. Çekilen gücünartmasına karşılık,debi,basma yüksekliği ve verim değerlerinde azalmamey- dana gelecektir. Hidrolik Enstitüsü (HI) tarafından geliştirilen yöntem ile rotodinamik pompalarda newton- yen akışkanların yüksek viskozite değerleri için suya göre gösterdiği farklılıklar tahmin edilebilmektedir. Bu yöntem deneysel verile- re dayanmaktadır ve pompaların viskoz sıvı basması halinde pompa kullanıcılarına ve tasarımcılarına pompa performansı hakkında önceden tahmin imkanı sağlar. Aynı zaman- da bu yöntemden yararlanılarak sistem için en uygun pompa seçimi yapılabilir. Hidrolik Enstitüsü’nün bu yöntemi sadece bir yakla- şımdır. Bu yöntemde bazı pompa geometrileri ve akış koşulları gibi hesaba katılmayan para- metreler bulunmaktadır. ISO/TR 17766’da belirtilen kayıp analizine dayanan teorik yöntem ile pompa geometrisi bilindiği durumda, viskozitenin pompa per- formansı üzerindeki etkisi daha hassas bir tahminle bulunabilir. ISO/TR 17766 Teknik Raporu, bazı temel teorik yöntemleri açıkla- maktadır. Ayrıca pompa kullanıcıları kullan- dıkları pompaların viskoz akışkanlara uygun- luğu konusunda pompa üreticilerinden bilgi almalıdırlar. Viskoz sıvıların seçimi esnasında enerji tüketimi de göz önünde bulundurularak sisteme en uygun olan rotodinamik pompanın ve bu pompaya en uygun motorun seçilmesi özellikle sürekli çalışanpompalarınbulunduğu sistemler için büyük enerji tasarruf oranları sağlayacaktır. TemelMantık Akışkan, ağır yağlar gibi yüksek viskoziteye sahip olduğu zaman ve rotodinamikbirpompa tarafından pompalandığında kayıplardan do- layı suya oranla performansında değişiklikler gözleneceği bilinmektedir. Pompa performan- sındaki bu değişimlerin değeri, basma yük- sekliği, debi ve verim için düzeltme katsayıları kullanılarak hesaplanabilir. (1) W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  Deneysel ve kayıp analiz yöntemleri basma yüksekliği fonksiyonu tahmininde hemen he- menaynıhassasiyetesahiptir.Bunun yanısıra kayıp analiz yöntemi viskoz sıvılar için gerekli güç değerinin bulunmasında daha hassas tahmin yapmaktadır. Ayrıca kayıp analiz yön- temiuygulanarak,viskozçalışmakoşulları için çeşitli tasarım parametrelerinin etkisi incele- nebilir veneticelerindedahauygunpompa se- çimi ve tasarımı için optimizasyon yapılabilir. Viskoz sıvılar için optimum noktada C H ve C Q düzeltme katsayıları birbirine eşittir. Optimum nokta pompada gövde yapısına veya difüzör karakteristiğine göre farklılık gösterebilir. DüzeltmeKatsayılarınınBelirlenmesi Düzeltme katsayıları, rotodinamik pompalarda su ve farklı viskozite değerlerindeki akışkan- larla yapılan deneyler sonucunda, pompadaki enerji kayıp analizleri temel alınarak, deneysel olarak elde edilmiştir. ISO/TR 17766 Teknik Raporu’ndaki yöntem kullanıcılara daha ke- sin sonuçlar sunmak için daha fazla verilere ihtiyaç duyabilir. Daha fazla bilgi mevcut ise kayıpanaliz yöntemi adecedeneysel yönteme oranla viskoz sıvılar için rotodinamik pompa POMPA-VANA DOSYASI MAKALE 104 Tesisat Dergisi Sayı 194 - Şubat 2012  Uygulama tek veya çok kademeli, açık veya kapalı çarklı bir rotadinamik pompa içinmidir? Pompa çarkı radyalmidir? (hs≤60 ,Ns≤3000) Akışkan newtonyen karakterde midir? YöntemUygulanabilir Kinematik viskozite1 ve4000 cSt arasındamıdır? Ampirik verilerin kapsamı3000 cSt’a kadardır. Fakat4000 cSt ye kadar ekstrapole edilebilmektedir. Kapsam dışı Kapsam dışı Kapsam dışı Kapsam dışı Kapsam dışı Hayır Hayır Hayır Hayır Hayır Evet Evet Evet Evet Şekil1. Tahmin yönteminin uygulanabilirliğinin kontrolü. Şekil 2. Viskoz sıvılar için düzeltme katsayılarını hesaplama kriterleri. Sudakiperformansınınbilinmesi halindeviskozbirsıvı içinpompa performansının belirlenmesi B parametresini hesaplanması 1.Adım B parametresi≥40 B parametresi≤1,0 W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  ve W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  değerlerinin hesaplanması 2.Adım W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vs vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  değerlerinin hesaplanması 3.Adım W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  değerlerinin hesaplanması 4.Adım W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                        75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                      07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  değerlerinin hesaplanması 5.Adım Kayıp analiz garanti edilebilir Evet Evet Hayır Hayır W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  Şekil3. Viskoz sıvı şartlarında pompa seçim basamakları. İlk olarak, verilen basma yüksekliği, debi oranı ve viskozite koşulları için pompa seçimi B parametresini hesaplanması 1.Adım B parametresi≥40 B parametresi≤1,0 B parametresi≤1,0 W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  ve W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  değerlerinin hesaplanması 2.Adım W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367  Q vis H H  W vis Q Q  ve W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C   H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  değerlerinin hesaplanması 3.Adım W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx                   1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  ve W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C   H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q  değerlerinin pompaseçimi 4.Adım W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                        75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  parametresinin hesaplanması 5.Adım W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C     W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  parametresinin hesaplanması 6.Adım W vis W vis Q W vis H C Q C H C            25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V x C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V x C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H W vis Q Q  değerinin1,0<B< 40 durumu için verilen formül ile hesaplanması Kayıp analiz garanti edilebilir Evet Evet Evet Hayır Hayır Hayır W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  5. adımda verilen formülle W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  değerini hesapla performansının hesaplanmasında daha has- sas çözüm vermesi beklenir. Bu yöntem, pra- tik çözümler istendiğinde yeterli hassasiyette, viskoz sıvılar için rotodinamikpompalarınper- formans hesaplarında tahmin yöntemi sun- maktadır. Bu yöntem önceki HI yöntemlerine benzer düzeltme katsayıları vermektedir. HidrolikEnstitüsü Yöntemi (HI) Rotodinamik pompa performansının viskoz sıvıların basılması ile değiştiği ve suya göre pompanın güç değeri artarken, basma yük- sekliği, debi ve verim değerlerinin azaldığı bilinmektedir. Aynı zamanda kalkış momenti veENPYgdeğerideviskozsıvıbasılmasıduru- munda suya göre farklılık gösterecektir. Pompa performanslarında kullanılan eşitlik özgül hıza ve reynolds sayısına bağlıdır (para- metreB).Yapılan testleraçıkveyakapalıçark- lı, tekveyaçokkademeli,kinematikviskozitesi 1 cSt - 3000 cSt arasında değişen veQBEP-W değeri 3m3/h - 260m3/h arasında olan ve ayrıca basma yüksekliği (HBEP-W) 6m - 130 m arasında değişiklik gösteren farklı pompa tipleri için gerçekleştirilmiştir. Bu düzeltme katsayıları bütün pompalar için kesin çözüm sunmamakla birlikte, deney so- nuçlarına dayanan tahmin yöntemine göre sonuçlar bulmak için kolaylık sağlamaktadır. Yukarıda belirtilen aralıklar dışındaHI yöntemi uygulandığında pompa performansının tahmi- nindeki belirsizlikler artacaktır. Kesin sonuçların önemli olduğu hassas uygu- lamalarda,viskozsıvı ilekullanılacak rotodina- mikpompa ilişkisiönemlidir.Buradakullanılan yöntem genelbir tahmin yöntemi sunmaktadır. Dahahassassonuçlar içinpompalarınakışkan ile analizine etki eden parametreler detaylı bir şekilde incelenerek sonuçlara yansıtılmalıdır. Bu düzeltme katsayıları radyal çarklar için daha uygun çözümler sunmaktadır (ns≤60, Ns≤3000) (normalçalışmakoşullarında,açık çark, yarı açık çark ve kapalı çarklı uygulama- larda). Bu düzeltme katsayıları eksenel pom- palarveözelhidrolik tasarıma sahippompalar için geçerli değildir. Belirlenen düzeltme katsayıları newtonyen akışlar için geçerlidir. Jel, çamur, kağıthamuru vb. gibi newtonyen olmayan akışkanların ka- rakteristikleri tam olarak bilinemediğinden bu yöntem sadece kaba bir çözüm sunmaktadır. ViskozSıvıEtkisininPompaPerforman- sıÜzerindekiEtkisinin İncelenmesi Viskoz sıvıların pompa performansındaki etki- lerini inceleyebilmek için uygulanan yöntemin uygulanabilir olması gereklidir. Ayrıca, pompa- nın su ile basılması durumundaki performansı bilinmelidir. Daha sonra viskozitenin etkisi he- sabakatılarakgereklidebi,basma yüksekliğive verimdeğerleri tahmin yöntemi ilehesaplanır. ISO/TR17766 Teknik Raporu’na göre yöntemin uygulanabilir olması için viskoz sıvı basılması halinde pompa performansının hassas bir şe- kilde belirlenebilmesi için belirli kriterler çer- çeveinde kalınmalıdır. Sırasıyla uyulması ge- reken kriterler Şekil1 üzerinde gösterilmiştir. Viskoz Sıvılar İçinDüzeltme Katsayıla- rınınHesaplanması Su ile performans karakteristiği bilinen roto- dinamik pompanın viskoz sıvı basması duru- mundaki karakteristiğinin belirlenmesi: 1.Adım: Optimumnokta içinBparametresisu için hesaplanır. (2) W vis W vis Q W vis H C Q Q C H H C             25.0 375 .0 625 .0 2 5,16 xN Q Hx Vx B W BEP W BEP vis    W Q vis B x Q xQC Q C    15,) (log 165 ,0 3 )71,2( Q H BEP C C   W BEP H BEP vis BEP xH C H                         75,0 1 1 W BEP W H BEP H Q Q x C C W H vis xHC H    W BEP W vis W BEP V Vx C                       07,0 1 1 W vis xC     ) 0547 ,0( 69,0 xB B C    vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367         125 ,0 25,0 5,0 8,2 vis vis vis Hx Q V x B      15, 10 165 ,0 3 71,2 gB x H Q C C    H vis W Q vis W C H H C Q Q     69,0 0547 ,0 xB B C      W BEP W vis W BEP V Vx C                     1 1 W vis xC     vis tot vis vis vis x xs xHQ P  367   Q vis H H  W vis Q Q  Eğer1<B<40 ise2. adıma geçilir. EğerB≥40 ise bumetodda belirsizlikler ola- caktır. Belirsizlikleri de hesaba katarak daha International funds gaze on Turkish waste water market According a survey made by Frost & Sullivan indicated that the waste water market of Turkey is just at the edge of a serious grow. As to the EU Integrated Environmental Approximation Strategy (2007-2023), within the frame of EU approximation laws, it is estimated that Turkey needs to make 82 billion 200 million dollar investments to comply EU environmental legislations. Frost & Sullivan, commenced activities in Turkey in 2010, a leading research and consultancy instructions of the world, with its reports prepared in Turkey covering also its long term market estimations for various sectors but primarily energy, automotive, defense and health sectors, continues helping activities of international companies and investment funds in Turkey as well as providing research and consultancy services to many Turkish Companies acting in various sectors and helps them to be grown in both domestic and foreign markets. Within this concept Frost & Sullivan looks closer to water and waste water market of Turkey. 116 GÜNCEL 116 Tesisat Dergisi Sayı 194 - Şubat 2012  Uluslararası Fonların Gözü Türkiye’nin Atık Su Pazarında 2010 yılında Türkiye’de faaliyetlerine başlayan dünyanın önde gelen araştırma ve danışmanlık kuruluşlarından Frost & Sullivan, Türkiye’de hazırladığı başta enerji, otomotiv, savunma ve sağlıkolmaküzereçeşitlisektörlerdeuzunvadeli pazaröngörülerinidekapsayan raporlarıylaulus- lararasışirketlerinveyatırımfonlarınınTürkiye’deki faaliyetlerine yardımcı olmanın yanı sıra farklı sektörlerdebirçokTürkfirmasınaözelaraştırmave danışmanlıkhizmetlerivererek içvedışpazarlarda büyümelerine yardımcı olmayı sürdürüyor. Bu kapsamdaFrost&SullivanTürkiye’ninsuveatık suarıtmapazarınımercekaltınaalıyor. PazarBüyük,GeleceğiParlak Frost&Sullivan’ınaraştırmasınagöreTürkiye’nin su ve atık su pazarı büyük bir pazar olmasının yanı sıra halihazırda büyüme aşamasında bulunuyor. Çevreyi koruma kanunlarına uyma zorunluluğununyanısıraartannüfusvegelişen endüstriyel üretim nedeniyle sürdürülebilir ve çevrecisuveatıksuhizmetlerineolan talep,pa- zarı hızlı bir büyümeye sevkediyor.Öte yandan mevcut altyapının kötü durumu, su şebekesi kayıpları gibi operasyonel sorunlar özellikle şehirleri zorluyor. Bununla birlikte, hizmetleri küçük yerleşim birimlerine taşıma yönündeki yasal gereklilik de başlıbaşına itici bir etmen olarak öne çıkıyor. Yasaya uygunluk çerçevesinde 2007 yılıyla beraber AB ve diğer uluslararası finans ku- rumlarının fon sağlamasıyla, Türkiye kentsel ve endüstriyel sektörlerin talepleriyle ilgili hizmetlerdeçekicibirpazarkonumunaulaşmış bulunuyor.Bubağlamda,arıtmapazarıkentsel ve endüstriyel olmak üzere iki büyük alanı kapsıyor.Bualanların ikisidearıtmaekipmanı, inşaat işleri,hizmetlervediğer işlerolmaküzere dört ana bölüme ayrılıyor. AB veUluslararası FonlarınÖnemi AvrupaBirliği’nden gelen katılım öncesi fonlar Türkiye’desusektörününbüyümesinihızlandı- rıyor.Bununlabirlikte,ABveuluslararası finans kurumlarınınsağladığı fonlarsusektörünüdes- tekleyen faaliyetlerleuğraşan yabancı şirketler açısından pazarı daha çekici hale getiriyor. 2000 ila2009yıllarıarasındaçevresektöründe kurumsal geliştirme ve yasaya uygunluk çer- çevesinde 85milyon avroluk fon elde edilmiş bulunuyor. 2011-2013 yılları arasında ise Çok Yıllı Yol Gösterici Planlama Belgesi (MIPD) ile Çevre ve İklim Değişikliği kapsamında 465.6 milyon dolar fon alınması bekleniyor. Uluslararası finans kurumları Türkiye’nin su sektöründe aktif rol oynuyor. İller Bankası ve diğer kredimekanizmalarıyla yerel yönetimlere kredi sağlanıyor ve bu krediler Türkiye’de su sektörünün cazibesini artırıyor. Frost&Sullivan’ınaraştırmasınagöreTürkiye’ninsuveatıksupazarıciddibirbüyümenineşiğindebulunuyor.ABEntegreÇevre UyumStratejisi’ne (2007-2023)göreABuyum yasalarıçerçevesindeTürkiye’ninABçevremüktesebatınauygunluksağlaması için yaklaşık82milyar200milyon dolarlık yatırıma ihtiyaç duyacağı belirtiliyor. SU PROSES DOSYASI GÜNCEL 118 Tesisat Dergisi Sayı 194 - Şubat 2012 Su ve atık su projeleri için alınan destek, nakit sıkıntısı çeken vedaha çok iyileştirme yapmak içinmaliyetleri karşılamayacak durumda olan belediyelere büyük yararlar sağlıyor. Öte yan- dan, artan su kaybı köhne altyapının olumsuz bir sonucu olarak dikkat çekiyor. Türkiye’nin su şebekelerinde ortalama yüzde 50 oranında hesapdışısubulunuyor.Buoranınyüzde37gibi ciddi bir oranı ise İstanbul’un su şebekesinde görülüyor. Frost & Sullivan Türkiye uzmanları, su kaybı geçmişle kıyaslandığında azalmış olsa da,maliyet verimliliği ve kaynak verimini artırmak için eski ve sızdıran boruların acilen değiştirilmesi gerektiğini belirtiyorlar. SorunlarBüyükAmaBireylerBilinçli Türkiye’nin yetersiz su ve atık su arıtımı sorunu ve altyapının iyi işletilmesiyle ilgili önemliproblemleribulunuyor.Eski ve verimsiz altyapı, arıtma düzeylerini kötüleştiriyor. AB çevre direktifleriyle uygunluk ve katılım öncesi fonalma ihtiyacıda,verimsizarıtma tesislerini modernleştirmeveonarımçalışmaları yapmak için itici bir rol oynuyor. Tarım amaçlı planlı olmayan yeniden kullanım yıllardıruygulanıyor.Ancakarıtılmışkaliteliatık suyu tarım sulamasındadeğerlendirmeküzere yeniden kullanım yaygın olarak uygulanmıyor. Öte yandan, halkın su kirliliği ve çevre koruma bilinci giderek artıyor. Ayrıca su altyapısı ve halk sağlığı sorunları arasındaki doğrudan ilişki halk tarafından gayet iyi biliniyor. Tüm bu etmenler atık su ve genel anlamda su alt- yapısına verilmesi gereken önemi artırıyor. Su rezervlerinin kirlenmesini önlemek ve kamuya güvenli su tedariki sağlamak için su şirketleri ve ilgili endüstriyel çevrelerin omuzlarındaki yük giderek artıyor. Olumlu bir gelişme olarak kirliliği önlemek için uygun arıtma tesislerinin önemi konusunda kamuoyu bilincinin gittikçe yükseldiği gözleniyor. 2023’eKadar82MilyarEuro Lazım Türkiye’de su rezervlerinin kalitesi hakkında güvenilirveriler ilesusektörüyle ilgiliekonomik analizlerbulunmuyor.Bununlabirlikte,sukali- tesikriterleriylesukalitesi takibinindeolmayışı ABdirektiflerinihayatageçirmeçabalarınagöl- ge düşürüyor. Yeterli icra ilkesinin olmayışı ve birden fazla kurumun izleme süreçlerine dahil olmasından dolayı çevre yönetim işlevlerinde sorunlar ve çakışmalar gözleniyor. Bu durum programlarınetkiliuygulanmasınaengeloluyor veentegreçözümleresektevuruyor.Dolayısıyla uzmanlığın ve güvenilir arka plan verilerinin olmayışıdirektiflerinuygulanmasınınönünege- çiyor,Türkiye’ninsuveatıksuarıtmapazarının daha hızlı gelişmesini kısıtlıyor. 2007-2023ABEntegreÇevreUyumStratejisi’ne göre Türkiye’nin AB çevremüktesebatına uy- gunluk sağlaması için yaklaşık 82milyar 210 milyon dolar yatırıma ihtiyaç olduğu tahmin ediliyor.Buyatırımınyüzde80’ininkamusektö- rü tarafındangerçekleştirileceği,geriyekalanın ise özel sektör tarafından hayata geçirileceği öngörülüyor. KirletenBedeliniÖdemeli Türkiye’deatık tahliyesine ilişkinvergizorunlu- luğununolmayışıönemlibirsorun teşkilediyor. Bu yüzden çevreci uygulamaları teşvik eden “kirleten öder” ilkesi hayata geçmiyor, kirlilik yaratan şirketlere para cezası uygulanamıyor. Su sektörünün büyümesini engelleyen faktörler arasındatarifelerinyetersizliğivekonununtarafları arasındaki iletişimkopukluğuolaraköneçıkıyor.Bu faktörler su hizmetleriyle ilgilimali kararların ye- tersizdeğerlendirilmesineyolaçarak,farklıkentsel hizmetler içingerekenmaliyet istirdadınınyetersiz değerlendirilmesine neden oluyor. Öte yandan, küçükveortaölçeklibelediyelerdesualtyapısının gelişimi,yeterli fonvekurumsalyeterliliğinolma- yışı nedeniyle yavaşlamış bulunuyor. Dolayısıyla Türkiye’nin su ve atık su altyapısı, özellikle su şebekesi iyibirdurumdabulunmuyor. Ciddi Fonlara İhtiyaçVar Frost&Sullivan Türkiyeuzmanları, Türkiye’nin güçlü ihracateğilimivegelişmekteolanendüst- rileri göz önünde bulundurulduğunda, sanayi sektöründe su veatık suarıtmaya olan talebin daha güçlü olması gerektiğinin altını çiziyorlar. Bu noktada kaliteli arıtma suyu, nüfus artışı, yetersiz altyapı ve AB’den fon alma anahtar başlıklar olarak öne çıkıyor. Yetersiz fona sahip olan ve mali kaynakları zayıf olan küçük ve orta büyüklükteki kentler yatırımcılara cazip gelmiyor. Uzmanlığın ve su kalitesi verilerinin olmayışı ise daha iyi su kaynaklarıyönetiminigeliştirmeyikısıtlayanbir başka önemli faktör olarak belirginleşiyor. Türkiye’ninsuveatıksupazarıbüyümeaşama- sındabulunuyor.Gelişen su vealtyapı yönetim gerçeği nedeniyle Türkiye bu alanda geçiş dönemiülkesiolarakdeğerlendiriliyor.Öteyan- dan,pazargenişbircoğrafibölgeyikapsıyorve yakın gelecektebualanındahada genişlemesi bekleniyor.Bununlabirlikte,pazarküçükveorta ölçekli birçok yerel şirket arasında bölünmüş bulunuyor.Öteyandan,Türkiye’nin fonalabilme gücü ve teknikuzmanlık talebinedeniyleulus- lararası şirketler açısından gitgide daha cazip hale geliyor.Büyük inşaat şirketleri radarlarını kurulacak tesislere çevirmiş bulunuyor. Frost&Sullivan’ınÖngörüleriNet Frost & Sullivan uzmanları, su yönetimi peri- yotlarındaartansustresivekaygılarının,2020 yılında sürdürülebilir su ve atık su arıtma çö- zümleriningözönünealınmasına yolaçacağını ileri sürüyorlar. Bu bağlamda, su endüstrisi değerzincirininçokyakınbirzamanda,mühen- dislik tedariki ve inşaat şirketleri, su veatık su arıtmasistemimontajcılarıveorijinalekipman üreticileriarasındagüçlübirentegrasyonaşahit olacağıbelirtiliyor.Böylecekimyasal içermeyen su ve atık su arıtma çözümleri, atık su arıtma yoluyla biyogaz üretimi vemaddi kaynakların kurtarılması gibi yeniliklere yol açacağı vur- gulanıyor. Frost& Sullivan, artan nüfus ve kentleşmenin su endüstrisini doğrudan etkileyen bir mega eğilimolduğununaltını çiziyor.Milyarlarcadolar yatırım çekmesi beklenen bir başkamega eği- limin ise “altyapı geliştirme” olduğu,bunun su endüstrisindeyeniliklerinvegelirlerinartmasına doğrudan zemin hazırlayacağı belirtiliyor. Bu noktada Frost & Sullivan, Türkiye için üç büyük tahminde bulunuyor.Birincisi, pazar su kaynakları yönetiminin iyileştirilmesi, sürdü- rülebilirlik ve akıllı altyapı yönünde geliştikçe entegre çözüm ve hizmetlerle enerji tasarruflu teknolojilerinsağlanmasıyaygınlaşacak. İkinci- si,atıksuarıtmasektörükentselveendüstriyel sektörlerde en yüksek büyüme potansiyelini gösterecek.Gelişmişatıksuarıtma teknolojileri, özellikle hassas su rezervleri taşıyan yerlerde daha yüksek düzeyde büyüyecek. Üçüncüsü, artan sanayileşme ve kentsel hizmetler, filt- rasyon vedezenfeksiyon gibi gelişmiş teknolo- jilerinbüyümesiniartıracak. İyileştirilmiş imha yöntemleriningeliştirilmesiniyönlendirençevre ve halk sağlığı güvenlik sorunlarını ele alma ihtiyacıyla beraber çamur arıtma teknolojileri de büyük önem kazanacak. BREEAM and LEED: Which green building standard is more effective in terms of energy saving? Dr. Kağan Ceylan / BREEAM Int. Assessor, LEED-AP BD+C ID+C, MRICS, PMP Halk GYO – Asistant General Manager Since the entering into force of the Federal law number 261-FZ “Concerning Energy Conservation and the Raising of Energy Efficiency and Concerning the Introduction of Amendments to Certain Legislative Acts” in Russian Federation brings new provisions and incentives to the design, construction and operation of buildings, radical changes in Russia’s construction and real estate markets are expected to happen. These new legislative arrangements take place in parallel to the current trends in US, European and some other developed construction markets as well as under the market dynamics in such timing when the interest to the sustainable construction applications and green buildings is raised. The sustainable construction applications and green buildings’ consider to energy saving and efficiency may bring important synergies among this law and its dynamics. However, the construction and certification processes of the first green buildings of Russia still continue and the Russian construction and real estate markets still do not have sufficient information about such leading green building standards like BREEAM and LEED. 120 MAKALE 120 Tesisat Dergisi Sayı 194 - Şubat 2012  BREEAM Int.Assessor, LEED-APBD+C ID+C,MRICS,PMP HalkGYO–GenelMüdür Yardımcısı Dr.KağanCEYLAN BREEAM ve LEED: EnerjiTasarrufundaHangi YeşilBinaStandardıDahaEtkin? Rusya Federasyonu’nda yürürlüğe giren 261- FZ sayılı federal “Enerji Tasarrufu ve Enerji Kullanımı Verimlilik Artırımı ve İlgili Yasama Hükümlerinin İyileştirilmesi” yasasının bina- ların tasarım, inşaat ve işletmesine dair yeni hükümler ve teşvikler getirmesi nedeniyle Rusya inşaat ve gayrimenkul piyasalarına köklü değişiklikler getirmesi beklenmekte. Bu yasal düzenlemeler Amerika, Avrupa ve diğer bazı gelişmiş inşaat piyasalarındaki trendlere paralel olarak piyasa dinamiklerinin de et- kisiyle sürdürülebilir inşaat uygulamaları ve yeşil binalara gösterilen ilginin arttığı bir za- manda gerçekleşmekte. Sürdürülebilir inşaat uygulamalarıve yeşilbinalarınenerji tasarrufu ve etkinliğine verdikleri önem bu yasa ve pi- yasa dinamikleri arasında önemli sinerjileri beraberinde getirebilir. Ancak Rusya’nın ilk yeşil binalarının inşaat ve sertifikasyon sü- reçleri halen devam etmekte ve Rusya inşaat ve gayrimenkul piyasası halen büyük ölçüde BREEAM ve LEED gibi önde gelen yeşil bina standartları hakkında fazla bir bilgiye sahip değil. Dolayısıyla yeşil bina standartları ve inşa edilen binaların enerji etkinliği arasındaki sinerji halapek çok kişi içinbelirsiz. Yenibina inşaatlarında enerji verimliliğinin BREEAM ve LEED içindeki önemleri nedir?Enerji verimliliği BREEAM ve LEED gibi önde gelen yeşil bina standartlarında nasıl hayata geçirilmekte? BREEAM ve LEEDStandartlarında EnerjiVerimliliğininAnalizi BREEAM ve LEED standartlarının enerji ile ilgili kısımlarına verilen yüzdesel ağırlıklar kıyaslandığında LEED’in enerji verimliliğine BREEAM’den daha fazla önem verdiği izlenimi edinilmekte. Ancak bina sistemlerinin birbir- leriyle olan ilişkileri ve buna bağlı olarak hem BREEAM hem de LEED’de enerji verimliliği ile ilişkili puanlar oldukça kompleks bir yapı içinde yer almakta ve bu standartların çeşitli kısımlarına dağılmış bulunmakta. Bu nedenle BREEAM ve LEED’in puanlama yapıları altında enerji verimliliğine verdikleri gerçek agırlı- ğı ancak derinlemesine bir analizle anlamak mümkün. sıylaBREEAMveLEEDsistemlerialtındabina- nın enerji tüketimini azaltmaya yönelik enerji verimliliğini içeren tedbirlerSu TüketimVerim- liliği (LEED) veSağlık veKonfor (BREEAM) gibi diğer kısımlardaki ilişkili puanlarla birlikte bir bütün olarak elealınmalıdır.Aynı şekildebu iki sistemde bazı puanların kazanılması için yeri- negetirilmesigerekenşartlarbinanınenerjive- rimliliğinidolaylı olarakazaltmaktadır.Örneğin bina sakinlerinin konfor seviyesinin artırılması için gerekli ilave havalandırma debisi binanın nihai BREEAM veya LEED puanını artıracaktır. Ancak bu yönde kazanılacak puanlar aynı za- manda binanın enerji tüketimini de artıracak- tır. Enerji verimliliğine olumsuz etki edebilecek bu tip dolaylı faktörler daha detayli ve komp- leks bir çalışmayı gerektirmeleri nedeniyle bu makaledeki analizin dışında tutulmuştur. Sonuçlar BREEAM ve LEED standartlarının tüm kısım- larındaki puanlar analiz edildiği zaman enerji verimliliğine yönelik uygulamaların aşağıdaki kategorilerde toplandığını görmekteyiz: • Bina toplam enerji tüketiminin doğrudan azalmasını sağlayan ve enerjiyi verimli tü- keten bina sistemleri (örneğin enerji verimli bina fasad sistemleri, asansörler, yürüyen merdivenler, soğuk oda sistemleri, enerji verimli aydınlatma armatürleri) • Enerji kayıplarında dolaylı tasarruflar (ör- neğin sıcak su tüketimindeki tasarruflar yoluyla su ısıtma sistemlerine bağlı olarak enerji tüketiminin azaltılması, bina ısısının artmasına yol açan bina çevresindeki ısı adalarının önlenmesi ve buna bağlı olarak artan soğutma ihtiyacı nedeniyle enerji tü- ketim artışının önüne geçilmesi) BREEAM ve LEED ana kısımları ve bu kısımların nispi yüzdeleri BREEAM ve LEED standartlarının enerji verim- liliğine verdigi nispi önemi ve bu önemin ra- kamsalanalizi içinbirbinanınenerjietkinliğine hem doğrudan hem de dolaylı olarak etki eden tüm puanları hesaba katmak şart.Bu nedenle binanın enerji etkinliğinin artırılmasına doğru- dan yönelik puanlarla birlikte diğer kısımlar- da enerji verimliliğini dolaylı olarak etkileyen puanları da göz önüne almak gerekli. Örneğin yeşilbirbina referansbirbinayakıyasla fasad, izolasyon, vb. sistem ve malzemelerle enerji tasarrufu yaparak doğrudan puan kazanabilir. Ancak su tüketimindeki tasarruflar (sıcak su armatürlerindeki sensörler gibi) veyamekanik havalandırma ihtiyacının azaltılması (örneğin doğal havalandırma yoluyla) gibi uygulamalar da enerji tasarrufuna önemli katkılarda bu- lunabilir zira bu tip tasarruflar dolaylı olarak dahaazenerji tüketimineyolaçacaktır.Dolayı- YAPI TEKNOLOJİ DOSYASI MAKALE 122 Tesisat Dergisi Sayı 194 - Şubat 2012 Yeni binalar için LEED2.2 ve2009 versiyonları arasında kategoriler itibariyle puan dağılımları • Doğal aydınlanma ve havalandırma yar- dımıyla aydınlatma ve havalandırma sis- temlerindeki enerji tüketiminin minimize edilmesi • Aydınlatma ve ısıtma, havalandırma, ve klima sistemlerinin gereksiz kullanımının önüne geçilmesi amacıyla bina sakinleri- nin sadece ihtiyaç halinde kişisel zonlama bazında bu sistemlerin kullanımına imkan sağlayacak kontrol sistemlerinin tasarıma dahil edilmesi •Mühendislik sistemlerinin optimal kullanı- mına imkan sağlayacak ve gereksiz enerji kayıplarının önüne geçecek bina işletme uygulamaları (örneğin bina sistemlerinin devreye alınması aşamasında uzman kişi veya şirketlerin denetimi, işletme süresinde bina işletmecileri tarafından bina enerji tü- ketiminin ölçüm ve kontrolü, alt sistemlerin ölçümü, sistemlerde kaçak ve kayıpların önlenmesi) • İnşaatsürecindeenerji tüketimininmüteahhit tarafından kontrolü (sadeceBREEAM için) takip edilmesi gibi bilinçli müteahhit uygula- malarını da kapsamakta ve bu uygulamaya 2 puan öngörmekte. Buna karşılıkmüteahhitle- rin inşaat süresince enerji tüketiminin takibi uygulamasına LEED tarafından herhangi bir puan öngörülmemekte. Ancak bunu LEED standardının kalıcı bina enerji tasarrufuna daha fazla önem verdiği şeklinde yorumlamak damümkün. Öte yandan LEED 2009 standardının tüm versiyonları için referans bir binaya göre %10’luk bir enerji verimliliği bir ön koşul ve binalar ancak%12’lik bir enerji tasarrufuna ulaştıktan sonra puan kazanmaya hak ka- zanmakta. Bu ön koşulu enerji verimliliğinin LEED standardının vazgeçilmez bir parçası olduğu şeklinde de yorumlamak mümkün. Zira LEED standardının aksine,BREEAM (Eu- ropeCommercial 2009) standardının şu anki versiyonunda böyle bir ön koşul bulunma- makta ve binalar BREEAM standardı altında %11’lik bir enerji verimliliği ile doğrudan 5 puan kazanabilmekte. Bu BREEAM standar- dını seçen bina sahiplerine potensiyel olarak enerji verimliliği alanında kaybedilen puanla- rı diğer alanlarda kazanılabilecek puanlarla telafi etme imkanını sağlamakta. Ancak bu sonuçlar aynı zamanda herhangi bir standardınbirdiğerinegöredahaenerjiverim- li olduğu sonucunun çıkartılamayacağının da altını çizmekte. Enerji verimliliği ile ilgili puan- lar her iki standartta da, en azından şu anki versiyonları itibariyle, birbirine oldukça yakın gözükmekte. Dolayısıyla enerji verimliliğine ağırlık vermek isteyen bina sahipleri için en doğru yeşil bina standardının seçimindemev- cut bina tasarım ve kriterlerinin hangi stan- darda dahauygun olduğu, proje ekibininhangi sisteme daha yatkın olduğu ve tercihi, ve bina sahibi içinmaliyet gibi öncelikli diğer kriterler en önemli rolü oynamakta. BREEAM GenelindeEnerjiVerimliliği ile İlişkiliPuanlar BREEAMpuan kategorisi Mevcut puan miktarı Enerji kullanımı Enerji performansı için tasarım 15 Enerji verimli asansörler 2 Enerji tüketen ana sistemlerin bağımsız tüketim ölçümleri 1 Yüksek enerji yüklerinin ve ana fonksiyonel alanların bağımsız tüketim ölçümleri 1 Enerji verimli dış aydınlatma 1 Binanin dış cephe kapatımı 1 Enerji verimli soğuk odalar 1 Enerji verimli yürüyenmerdivenler 1 Yönetim Optimum performans için bina sistemleri- nin işletmeye alınması 2 Müteahhit’in çevreye etki edenuygulamaları (inşaat enerji kullanımının verimliliği gibi) 2 Bina kullanma kılavuzu 1 Su Su tüketimi 3 Su tüketim ölçüm sistemleri 1 Sağlık veKonfor Doğal aydınlatma 1 Aydınlatma zonları ve kontrolleri 1 Doğal havalandırma potansiyeli 1 Kirlilik Gece ışık kirliliğinin azaltılması 1 Toplam puanmevcudu 36 Toplam bina performansı içindeki nispi ağırlığı 32% LEEDGenelindeEnerjiVerimliliği ile İlişkili Puanlar LEEDpuan kategorisi Mevcut puan miktarı Enerji ve atmosfer Enerji kullanımının optimize edilmesi 19 Geniş kapsamda binanın işletmeye alınması 2 Ölçüm ve denetim 3 Yer seçimi Isı adası etkisi– çatılar hariç 1 Isı adası etkisi– çatılar 1 Işık kirliliği 1 Bina içimahallerin ortamsal kalitesi Sistemlerin kontrol edilebilirliği–aydınlatma 1 Doğal aydınlatma ve görüş– doğal aydın- latma 1 Su verimliliği Su tüketiminin azaltılması 4 Toplam puanmevcudu 33 Toplam bina performansı içindeki nispi ağırlığı 33% BREEAM’de bazı puanların binanın sertifika derecesine iki defa ayrı kategorilerde etki etmesi dikkat çekici (enerji verimli yürüyen merdiven ve asansörler kullanan binaların bu açıdan puan kazanmaları dışında bina- nın toplam enerji performansı kategorisinde de yürüyen merdiven ve asansörlerin enerji tüketim hesaplamalarına dahil olmaları ne- deniyle tekrardan sertifika derecesine etki etmeleri gibi). İlk izlenimlerin aksine yaptığımız analiz enerji verimliliği ile ilgili puanların hem LEED, hem deBREEAMstandardındayakınbirağırlığasa- hip olduğunu göstermekte. Şu an geçerli LEED 2009standardıbiröncekiLEED2.2versiyonu- na ilemukayese edildiğinde LEED’in2009 ver- siyonunun enerji verimliliği alanında BREEAM ile arasındaki farkı kapattığı görülmekte. Yukarıda gösterilen BREEAM enerji verimliliği ile ilişkili puanlar aynı zamanda inşaat süre- sincemüteahhit tarafından enerji tüketiminin