Tesisat Dergisi 191. Sayı (Kasım 2011)

TEKNİK TANITIM 158 Tesisat Dergisi Sayı 191 - Kasım 2011 + Türbin kapaması su koçu darbesi hesaplama- sı sonucunda gelen kesin ve sabit bir kapama süresi içerisinde yapılmalıdır. Bu boru hattının yukarı akıntı yönünün boru patlamasından ve türbin aşağı akıntı yönünün tahrip olmasın- dan korunması için çok önemlidir. Genellikle levye ve ağırlıklı hidrolik kumanda tertibatları kapama süresinin bir kapasite kontrol vanası ile kapasite ayarlama vanasının harekete ge- çirilmesi için kullanılır. Bu durumda kapama süresi sırayla sıcaklığa ve yağın viskozitesine bağlıdır. Bu nedenle kapama süresi yaz ve kış mevsimlerinin yanı sıra yüksek veya düşük ortam sıcaklıklarında farklılık göstermektedir. Kesin kapama süresinin garanti edilmesi için hidrolik kumanda tertibatı viskoziteden ba- ğımsız kapasiteli kontrol vanası ile çalışmak mecburiyetindedir. Hidroelektrik Santrallerin Çalışma Prensibi Aslında hidroelektrik ve kömür yakmalı güç santralleri elektriği benzer şekilde üretir. Her iki durumda da güç kaynağı, elektriği üreten motor olan ve akabinde metal şaftı bir elekt- rik jeneratörü içerisine döndüren türbin adı verilen pervaneli bir parçayı döndürmek için kullanılır. Kömür yakmalı güç santrali türbin pervane kanatlarını döndürmek için buhar kul- lanır; buna mukabil hidroelektrik santrali tür- binin çevrilmesi için akan su kullanır. Sonuçlar her ikisinde de aynıdır. Teori yüksekten akan bolca suya sahip geniş bir akarsu üzerine bir baraj kurulmasıdır. Baraj rezervinde bolca su muhafaza etmektedir. Baraj duvarının altına yakın bir yerde su girişi bulunmaktadır. Yer çekimi barajın içerisindeki türbin oluğundan suyun akmasını sağlamaktadır. Yerçekimi hattının sonunda hareket eden su vasıtasıyla Metrans Makina ’dan Türbinlerin Güvenli VAG Markalı Vanalarla Kontrollü Olarak Devre Dışı Bırakılması dönen bir türbin fanı bulunmaktadır. Türbinden gelen şaft mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çeviren jeneratörle bağlantılıdır. Jeneratörün elektrik bağlantıları da bu enerjiyi elektrik şe- bekesine iletir. Su ise türbinden geçerek çıkış kanalına ulaşır. Daha sonra da barajın arka- sında akmaya devam eder. Hidroelektrik Santrallerindeki Vanalar Türbin Ana Giriş Vanası (Kelebek Vana) Türbinin açılması ve kapanması için giriş hattında çok sağlam ve güvenilir bir vana se- çilmelidir. Normalde bu yerden PN 25’e kadar hidrolik silindirli, levye ve ağırlıklı bir çift ek- santrik Kelebek Vana kullanılır, daha yüksek basınç oranlarında Küresel Vanalar düşünül- mektedir. Kapama (Acil Durum Kapaması) Kapama hareketi için hidrolik kontrol devre- sindeki bir elektromanyetik vana etkinleşti- rilecek ve böylelikle üzerindeki hidrolik kol ve ağırlık sayesinde kelebek vananın güvenli ve yumuşak bir şekilde herhangi tehlikeli bir su darbesi oluşturmadan kapatacaktır. Kapama süresi kullanılan hidrolik yağın viskozitesinden bağımsız olarak su koçu darbesi hesaplamala- rından çıkan değerle örtüşmelidir. Açma Kelebek vanayı açmak için türbinin harici üni- tesinden (harici yağ kaynağı) gelen hidrolik yağ basıncı veya entegre hidrolik pompa sis- temi vasıtasıyla bağımsız olarak çalışan hid- rolik birimle tahrik edilen vanadaki bir hidrolik silindir kullanılır. Bu vana türbine maksimum randıman vermek için, türbinin çalıştırma ve kapama aşamasında çok yüksek aralıktaki akış hızına direnebilmek ve tam açık konumda en düşük sürtünme kaybıyla çalışmak zorun- dadır. Levye ve Ağırlıklı Hidrolik Kumanda Performans ve güvenlik gerektiğinde levye ve ağırlıklı hidrolik kumanda tertibatı gündeme gelir. Kumanda tertibatı tipi levye ve ağırlık kombinasyonuyla birlikte bir elektro hidrolik birimle teçhiz edilebilir veya harici bir yağ ba- sıncı sağlayan sistemle çalışır. Hidrolik birim Baypas vana türbin giriş vanaları