Tesisat Dergisi 191. Sayı (Kasım 2011)

MAKALE 114 Tesisat Dergisi Say ı 191 - Kas ı m 2011 ar ı tma i ş lemlerini gerçekle ş tirdiklerinden, kir- lilik yükündeki ani dalgalanmalarda sistemin biyolojik yap ı s ı bozulmakta ve biyolojik yap ı stabil hale geçinceye kadar tesis verimsiz çal ı ş maktad ı r. Bu de ğ i ş imler, yüksek kapasi- teyle çal ı ş an merkezi ar ı tma tesislerinde kolay tolere edilebilirken, dü ş ük kapasiteyle çal ı ş an paket ar ı tma sistemleri bu de ğ i ş imi kolay bir ş ekilde tolere edemeyerek ar ı tma veriminin dü ş mesine ve ç ı k ı ş suyu kalitesinin bozulma- s ı na sebep olurlar. 5.2. Besin / Mikroorganizma Oran ı Di ğ er ad ı yla F/M oran ı , havaland ı rma havuzun- daki organik maddelerin metabolize edilebilme- si için ortamda bulunan mikroorganizmalar ı n miktar ı n ı belirten orand ı r. Bu oran giri ş suyu BO İ 5 de ğ erinin ortamdaki aktif biokütle oran ı na bölünmesi ile elde edilir. F/M oran ı n ı n yüksek olmas ı , ortamda bulunan substrat miktar ı n ı n mikroorganizma miktar ı ndan fazla oldu ğ unu göstermektedir. Bu durum mikroorganizmalar ı n yüksek h ı zda büyüme e ğ ilimine girmesine ve h ı zl ı bir ş ekilde üremesine sebep olur. Bu üreme sonucunda çamur kabarmas ı , çamur yüzmesi ve köpük gibi sorunlar olu ş maktad ı r. F/M oran ı n dü ş ük olmas ı , ortamda bulunan mikroorganizma miktar ı n ı n substrat miktar ı n- dan fazla oldu ğ unu göstermektedir. Bu durum mikroorganizmalar ı n üreme h ı z ı n ı n dü ş mesine dolay ı -s ı yla da ar ı tma tesisi veriminin dü ş - mesine sebep olmaktad ı r. Sistemde ani F/M de ğ i ş iklilerine mani olabilmek için, F/M ayar ı çamur geri devri ile veya sisteme giri ş yapan at ı ksuyun debisiyle ayarlanabilir. Kapasitesi büyük olan ar ı tma tesislerinde bu durum tesis içinde kolayl ı kla sa ğ lanabilirken paket ar ı tma tesislerinde ise tesis d ı ş ı ndan ya- banc ı madde ilavesiyle F/M oran ı kontrol alt ı nda tutulabilir. Paket ar ı tma sistemlerinin i ş letilmesi esnas ı nda bu oran 0,05–0,1 aras ı nda de ğ i- ş irken, klasik aktif çamur sisteminde bu oran 0,2–0,6 aras ı ndad ı r. Bu de ğ erler de bize paket ar ı tma sistemlerinin, F/M oran ı ndaki ufak dal- galanmalarda bile, çe ş itli i ş letme sorunlar ı ile kar ş ı kar ş ı ya kal ı naca ğ ı n ı göstermektedir. 5.3. Düzenli Kontrol ve Analiz Ar ı tma tesislerinde s ı k rastlanan sorunlar ı n en ba ş ı nda tesislerin düzenli olarak kontrol edilme- mesi gelmektedir. Kontrollerin düzenli olarak ya- p ı lmamas ı durumunda tesislerin kullan ı m ömrü Resim 3. Zekeriyaköy At ı ksu Biyolojik Ar ı tma Tesisi. k ı salmakta, ar ı tma verimi dü ş mekte ve tesisler bir süre sonra at ı l duruma gelmektedirler. Bu duruma özellikle paket ar ı tma tesislerinde s ı k- ça rastlan ı lmaktad ı r. Ar ı tma tesisiyle ilgilene- cek personel eksikli ğ i veya sorumlu personelin ihmalkârl ı ğ ı sonucu sistemlerde istenmeyen sorunlar görülmekte ve sonunda paket ar ı tma sistemi kullan ı lamaz hale gelmektedir. Ayn ı durum kapasitesi büyük olan betonarme ar ı tma tesisleri içinde geçerlidir. Ar ı tma sistemlerinin at ı l duruma geçmesine engel olmak ve ar ı tma verimini yüksek tutmak için ar ı tma tesislerinden sorumlu ve tesisin i ş letilmesi ile ilgili gerekli e ğ itimi alm ı ş yeterli say ı da personelin görevlendirilmi ş olmas ı ge- reklidir. Personelin görevlendirilmesi d ı ş ı nda, tesisin verimli çal ı ş ı p çal ı ş mad ı ğ ı n ı kontrol etmek için ar ı t ı lm ı ş suya ve ham suya rutin olarak analizler yap ı larak tesis sürekli kontrol alt ı nda tutulmal ı d ı r. Bahsetti ğ imiz kontrol ve analizlerin düzenli olarak yap ı lmas ı paket ar ı tma tesisleri için külfet olarak görülmekte ve bu sebeple tesisle ilgilenecek tam zamanl ı bir personel görevlen- dirilmemektedir. Ancak, büyük ar ı tma tesisleri fazla nüfusun ihtiyac ı n ı kar ş ı lad ı ğ ı ndan i ş letme maliyetinin, ki ş i ba ş ı na dü ş en miktar ı daha az olmakta ve bu durumda da, tesisin i ş letilmesi için gerekli personel istihdam edilebilmektedir. Bu sayede ar ı tma tesisi sürekli olarak kontrol alt ı nda tutulmaktad ı r ve sistemin verimli ça- l ı ş mas ı sa ğ lanmaktad ı r. 5.4. Düzenli Periyodik Bak ı m Ar ı tma tesislerinin ömrünün uzunlu ğ u, i ş levini devam ettirebilmesi ve veriminin yüksek olma- s ı tesislerin periyodik bak ı mlar ı n ı n zaman ı nda ve tam olarak yap ı lmas ı na ba ğ l ı d ı r. Betonar- me ar ı tma tesislerinin bak ı mlar ı n ı n eksiksiz ve zaman ı nda yap ı lmas ı tesislerin uzun y ı llar bo- yunca sorunsuz kullan ı lmas ı n ı sa ğ lamaktad ı r. Ancak, bak ı mlar ı periyodik olarak yap ı lmayan tesisler ekonomik ömrünü tamamlayamadan kullan ı lamaz hale gelerek hem maddi, hem de ekolojik zararlara sebep olmaktad ı rlar. Özellikle kullan ı m ömrü k ı sa olan paket ar ı t- ma tesislerinde bak ı mlar ı n periyodik olarak düzenli yap ı lmad ı ğ ı durumlarda tesisler yak- la ş ı k 2–3 y ı l gibi çok k ı sa bir süre içerisinde kullan ı lamaz hale gelerek yap ı lan yat ı r ı mlar ı n çöpe gitmesine sebep olabilmektedir. Ancak bu tesislerin bak ı mlar ı n ı n düzenli yap ı lmas ı durumunda bile tesislerin kullan ı m ömrü mak- simum 5-10 y ı l aras ı ndad ı r. Kullan ı m ömrü biten paket ar ı tma tesisleri hurda konumuna geçmekte ve tekrar kullan ı lamamaktad ı r. Bu gibi durumu engellemek için betonarme tesis- lerin in ş as ı tercih edilmelidir. 6. Sonuç Zekeriyaköy veya benzeri ş ehir kanalizasyon ş ebekesi uza ğ ı nda bulunan yerle ş im bölgelerin- de ayr ı ayr ı ve da ğ ı n ı k çok say ı da paket ar ı tma tesisleri kurdurmak yerine, bu toplulu ğ un ihti- yac ı n ı kar ş ı layacak tek bir merkezi betonarme ar ı tma tesisi in ş a ettirmek, yukar ı da bahsedilen i ş letme, çevre ve denetim zorlu ğ u gibi birçok sorunun giderilmesine yard ı mc ı olacakt ı r. Ay- r ı ca ülkemizin k ı sa vadede paket ar ı tma tesisi çöplü ğ ü haline gelmesine de engel olacak, daha uzman personel kadrosu ile daha ekonomik ve çevreci bir i ş letme sa ğ layacakt ı r. Daha temiz bir çevre ve daha sorunsuz ar ı tma tesisi i ş letmesi için paket ar ı tma yerine merke- zi ar ı tma tesislerini tercih ve te ş vik etmeliyiz. Kaynaklar [1] Osman Y ı ld ı z-Çevre Yüksek Mühendisi, İ SK İ At ı ksu Ar ı tma Dairesi Ba ş kan ı , “ İ SK İ At ı ksu Ar ı tma Tesisleri Mevcut Durumu”, 2010. [2] Edipali Tülin-Çevre Müh. Artemis Ar ı t ı m Proje İ n ş . Analiz Dan ı ş manl ı k Ltd. Ş ti., “Zekeriyaköy Evsel At ı ksu Ar ı tma Tesisi Kapasite Raporu”, 2010. [3] Koza Yönetimve Servis A. Ş .,“Zekeriyaköy Evsel At ı ksu Ar ı tma Tesisi Su Ç ı k ı ş Analiz Raporlar ı ”, 2011. [4] Çelikkol Levent-Çevre Müh. Artemis Ar ı - t ı m Proje İ n ş . Analiz Dan ı ş manl ı k Ltd. Ş ti., “Zekeriyaköy Evsel At ı ksu Ar ı tma Tesisi Ak ı m Ş emas ı ”, 2010. Bu makale, 02-03 Kas ı m 2011 tarihleri aras ı nda düzenlenen 3. At ı k Teknolojileri Sempozyumu ve Sergisi’nde bildiri olarak sunulmu ş tur.