Tesisat Dergisi 190. Sayı (Ekim 2011)

176 Tesisat Dergisi Say ı 190 - Ekim 2011 TEKN İ K TANITIM O Üretim maliyetleri dü ş er. 3. Pompa Sistem Optimizasyonu Ömür Boyu Maliyet kavram ı sistemle entegre- dir. Verimi %75 olan bir pompay ı %80 olan- la de ğ i ş tirmek yakla ş ı k %6 enerji tasarrufu sa ğ lar. Fakat pompa sistemi yanl ı ş boyutlan- d ı r ı lm ı ş sa verimli pompalar verimsiz olarak i ş letilirler. Pompalar ı n sistem ihtiyaçlar ı na göre seçilmemi ş olmas ı daha s ı k devreye gi- rip ç ı kmalar ı na ve k ı s ı k vanalara sebep olur. Sistemdeki k ı s ı k vanalar ilave direnç yarat- t ı klar ı ndan birim ak ı ş kan transferi için har- canacak enerji maliyetini artt ı racakt ı r. Bunun yan ı nda k ı s ı k vana ile çal ı ş mak zorunda olan gere ğ inden büyük pompalar en verimli çal ı ş ma noktalar ı ndan (EVN) uzakta çal ı ş ı rlar. Pompa sisteminin toplam verim kavram ı kaynaktan hedefe kadar hat üzerindeki tüm bile ş enlerin ayr ı ayr ı verimlerinin toplam ı ola- rak aç ı klanabilir. Bile ş enlerden birinin veya ikisinin verimlerinin iyile ş tirilmesi, toplam sistem verimini artt ı rabilir veya azaltabilir. Çünkü bu iyile ş tirme bile ş enlerden baz ı lar ı n ı n daha verimsiz çal ı ş mas ı na sebep olabilir. Bu nedenledir ki pompa sistemini; pompa, tesisat ve kontrol sistemiyle birlikte bir bütün olarak de ğ erlendirmek tavsiye edilir. Pompa sistem performans ı n ı a ş a ğ ı daki faktör- ler etkilemektedir: O Pompa ve sistem bile ş enlerinin bireysel ve- rimleri O Tüm sistem dizayn ı O Uygun pompa kontrolü O Yüksek verimli motor kullan ı m ı O Uygun bak ı m periyodlar ı . Verimlilikten ba ş ka kavramlarda var hiç ku ş - kusuz; mesela güvenilirlik. Birçok endüstriyel tesiste güvenilirlik verimlilikten daha önemli- dir. Pompalar her ş artta prosesin devaml ı l ı ğ ı n ı sa ğ lamal ı d ı rlar. Ancak unutmamak gerekir ki; verimlilik ve güvenilirlik direkt ili ş kilidir. A ş a ğ ı daki sistem iyile ş tirilmeleri yüksek ve- rimlilik potansiyeline sahiptir: O Motor verimliliklerinin art ı r ı lmas ı O Yük profiline uygun pompa boyutland ı rmas ı O Proses ve sistem dizayn ı n ı n iyile ş tirilmesi ile yüklerin azalt ı lmas ı Ş ekil 1 . Pompa ömür boyu maliyet bile ş enlerinin da ğ ı l ı m ı [3] Ş ekil 2. Pompa sistemlerinde enerji tasarruf potansiyeli[3] O K ı sma vanas ı veya by-pass yerine h ı z kont- rolu kullan ı lmas ı . Pompa sistemleri de ğ erlendirilirken a ş a ğ ı daki- ler iyi birer göstergedir; O K ı s ı k vanalar O Normalde sürekli aç ı k by-pass vanalar ı O Zaman ı n ço ğ unda ayn ı say ı da pompan ı n çal ı ş t ı ğ ı çoklu paralel pompa sistemleri O De ğ i ş ken bir proses için sabit pompa çal ı ş - mas ı O Kavitasyon problemi ya ş ayan pompalar O Zaman içerisinde proses de ğ i ş ikli ğ i yap ı lan sistemler O Çok bak ı m gerektiren pompalar. 4. Santrifüj Pompalarda Çal ı ş ma Noktas ı n ı n Önemi En Verimli Çal ı ş ma Noktas ı (EVN) (Best Effici- ency Point - BEP) santrifüj pompalar ı n dizayn- lar ı na ve boyutlar ı na ba ğ l ı olarak ula ş abilecek- leri en yüksek verimlilik de ğ erini i ş aret eder. En verimli noktan ı n denk geldi ğ i debi de ğ eri de optimum debi olarak adland ı r ı l ı r. Pompalar ne oranda optimum debiye yak ı n bölgelerde çal ı - ş ı yorlar ise o oranda verimli ve düzgün çal ı ş ı r- lar. Bu hem enerji hem de bak ı m maliyetlerini büyük oranda etkileyen bir faktördür Optimum debi d ı ş ı nda çal ı ş an pompalar; örne- ğ in en verimli çal ı ş ma noktas ı n ı n sa ğ ı nda (op- timum debiden daha büyük debilerde) ve daha dü ş ük basma yüksekliklerinde (A noktas ı nda) titre ş im art ı ş ı ndan dolay ı rulman ve salmastra hasarlar ı na maruz kalacaklard ı r. Ayr ı ca artan kavitasyon riski ile yüz yüze kal ı nacakt ı r. Dü ş ük debi, yüksek basma yüksekli ğ i de ğ erle- rinde (B noktas ı nda) ise sabit çark kanat aç ı - lar ı çark içerisinde, gövdede ve a ş ı nma halka- lar ı nda türbülansl ı ak ı ş a sebep olacakt ı r. Rotor üzerindeki radyal yükler artacak, daha yüksek mil gerilimlerine, mil salg ı s ı n ı n artmas ı na ve potansiyel rulman ve mekanik salmastra problemlerine sebep olacakt ı r. Ayn ı zamanda radyal vibrasyon ve milin aksiyel hareketi de artacakt ı r. Bu kapasitede sürekli çal ı ş ma du- rumunda mekanik ve hidrolik performans ı n