Tesisat Dergisi 190. Sayı (Ekim 2011)

GÜNCEL 154 Tesisat Dergisi Say ı 190 - Ekim 2011 Ş imdi gelelim gerçek devridaim makinalar ı na; Sizin kürsünüze 1949’da asistan olarak girdikten sonra ayr ı l ı ncaya kadar ve halen devam eden bir ak ı m vard ı r. Suyun kald ı rma kuvvetini kullanarak devridaimmakinesi yapmak. Bunlardan bir tane- si de adam diyor ki, ş u hazneyi yapal ı m, buraya bir silindir takal ı m, bu silindirin yar ı s ı d ı ş ar ı da havada olsun yar ı s ı da içeride olsun. Demek ki burada bunun kald ı rma kuvveti var, boyuna dö- ner ama ne güzel. Tabi do ğ rusu ş u yani bas ı nç kuvvetinin yüzeye dik oldu ğ unu bilen insan için bütün bas ı nç kuvvetleri bir merkezden geçiyor ve hiçbir moment olmad ı ğ ı n ı biliyoruz ( Ş ekil 7 ). Bu prensibe çok yak ı n yine böyle bir hortumu- muz var diyelim. İ ki tane eksen etraf ı nda dönü- yorlar. İ çeride kalan k ı s ı m su içinde oldu ğ u için kald ı rma kuvvetiyle dönüyor. Netice itibariyle bu dönmeye devam ediyor. Neden dönmez, çünkü biraz önceki prensibe göre bu hortum üzerine tesir eden bas ı nç kuvvetleri ş uraya kadar merkezden geliyor. Yatay oldu ğ u için bir- birlerini götürüyorlar, buradaki bas ı nç kuvveti, buradaki bas ı nç kuvvetine e ş it ( Ş ekil 8 ). Ş imdi Japon feneri tipinde devridaim makineleri var ( Ş ekil 9 ). Japon feneri biliyorsunuz, bunun s ı zd ı rmaz oldu ğ unu kabul edelim. Dibinde bir tane a ğ ı rl ı k var. Bunu suyun içine dald ı r ı yorsu- nuz bu üst k ı s ı mda kalan hava döndükçe bir ta- raftan bir tarafa geçiyor. Nas ı l dönüyor, kald ı rma kuvvetleri tesir ediyor. Buraya gelince çöküyor. Bu fener çöktü ğ ü için hacim kalm ı yor ve bu su- retle devam ediyor. Ş imdi bakarsan ı z sa ğ tarafa do ğ ru bir dengesizlik var. A ğ ı rl ı klar ı n dengesizli ğ i dü ş ünülmedi ğ i için böyle zannediliyor ve burada yürümüyor ( Ş ekil 10 ). Buna ait ABD’de patenti al ı nm ı ş benzer prensipler bulunuyor. Yine ayn ı hortum prensibine göre sol tarafta çöken, sa ğ tarafta da aç ı lan bir konumda membran ve bu- A yönünde mi yoksa B yönünde mi gidecek. Çö- züm yine İ TÜ Vakf ı Dergisi’nde. Ama bu sefer çö- zümü verece ğ im. Bak ı n ş öyle yapal ı m, F kuvveti arka tekerlek merkezine, bu kuvvet bir moment veriyor, bir de kuvvet veriyor. Bu kuvvet oradan da arka tekere, merkeze gidiyor. Bu geri do ğ ru etki eden bir kuvvet. Bunu ileri do ğ ru götüren ş ey de ş uradaki reaksiyon kuvveti. Ş imdi bunlardan hangisi büyükse o tarafa do ğ ru gidecek demektir ( Ş ekil 4 ). Ş imdi bunu biraz basitle ş tirelim. Bu zincirin ba ğ land ı ğ ı ayna ruble diyorlar. Bunun çaplar ı birbirine e ş it de ğ il. Biz bunun çaplar ı n ı birbi- rine e ş it yapal ı m. Bu suretle ileri do ğ ru gidi ş e bir avantaj temin etmi ş oluyoruz. Böyle olun- ca yeni bir modelle kar ş ı la ş ı yoruz. Bu aynay ı ruble ile birle ş tirmi ş oluyoruz. Bunu do ğ rudan do ğ ruya kendiniz yapabilirseniz bir makara al ı n, makaray ı yere koyun ve bu makaradaki ipli ğ i hafif çekin. Makara ileri mi gider geri mi gider? Kayma olmamak üzere e ğ er ileri gider- se, ş uradaki F kuvveti yukar ı kalkar ve bunun yukar ı kalkmas ı demek devridaim makinas ı n ı buldunuz demektir ( Ş ekil 5 ). Yine bizim derslerimizde geçerdi ama belki de atlam ı ş ı md ı r. Elinde uçan balonuyla bir çocuk var. Bu V h ı z ı yla giderken fren yap ı yor. Tabi adam ı n kafas ı n ı n ileri gitti ğ ini biliyoruz. Peki balon nereye gider? Adam ı n kafas ı bo ş sa, ba- lon geriye do ğ ru gider ( Ş ekil 6 ). Ş ekil 5. Ş ekil 6. Ş ekil 7. Daimi dönen tambur Ş ekil 8. Daimi dönen hortum Ş ekil 9. Japon feneri tipinde devridaim makinesi Bas ı nç kuvvetleri yüzeye dik, moment yok Yanl ı ş ı : Kald ı rma kuvvetinin bas ı nç kuvvetlerinin bile ş kesinin yaln ı zca yatay izdü ş ümü oldu ğ u unutuluyor. Bas ı nç kuvvetleri burada moment do ğ urmuyor. İ ddia: Sa ğ taraftaki hacimler ve bunlara ili ş kin kald ı rma kuvvetleri daha büyük Buna göre sistem sürekli döner. Yanl ı ş ı : Sa ğ taraftaki a ğ ı rl ı klar daha fazla sistem dengeleniyor. Devridaim yok. M1 = f R1 < M2 = f R2 İ leri gitseydi P yukar ı kalkaca ğ ı ndan Yoktan potansiyel enerji üretecek ve Sistem Devridaim makinas ı olacakt ı R1 = R2 al ı n ı rsa Sistem İ leri hareket için daha avantajl ı olur nun ucunda bir a ğ ı rl ı k var. Ters tarafa döndü ğ ü zaman içeri çöküyor. Deminki gibi bunun döne- ce ğ i dü ş ünülüyor. Yanl ı ş ı toplar ı n dengesizli ğ i yok say ı l ı yor ( Ş ekil 11 ). Bizim kürsümüze böyle bir proje geldi ( Ş ekil 12 ). Adam 100 metre dipteki bir A noktas ı ndan