MAKALE rafına yerleştirilmiş olan silindirik makaralı yatak, konstrüksiyonu gereği sadece radyal yük taşırken, dışa yerleştirilmiş olan çift sıra eğik bilyalı yatak, hem radyal kuvveti hem de eksenel kuvveti taşımaktadır. Yine eğik bilyalı yatağın, kendi içinde O düzeninde yerleştirilmiş olmasından dolayı, her iki yöndeki eksenel kuvveti de taşıyabilme özelliğine sahiptir. Şekil 9'da, ülkemiz boğazlarında yer alacak yangın söndürme gemilerinde kullanılan, 1120 Nm moment iletebilecek bir santrifüj pompa ve milinin yataklanması görülmektedir. Yazarların da içinde yer aldığı, tasarımı İTÜ Makina Fa kültesi Makina Elemanları birimi Öğretim Üyeleri tarafından gerçekleştirilen, konstrüksiyonda konik makaralı yataklar tercih edilmiştir. Bu yataklar şekilden de görüldüğü gibi, esas olarak pinyonun yataklanmasında da kullanılmaktadır. Konik makaralı rulmanlı yataklar ile, hem yük sek radyal kuvvetlerin, hem de her iki yönde nispeten büyük eksenel kuvvetlerin taşınması mümkün olabilmektedir. Söz konusu yataklar, dişli kutusu gövdesi içine eksene! boşluk ayarı ile monte edildiğinden, kayda değer rijitlikte bir yataklama durumu da elde edilmektedir. Yataklar dişli çark çiftinin yağlanması için dışarıdan püskürtülen yağ sisi ile yağlanmaktadır. Pompa gövdesi içinde yer alan kaymalı yatak, gerçekte bir zorlanmaya maruz kalmamakta, sadece kılavuzlama yapmaktadır. 6. Sonuç Sunulan bu çalışmada santrifüj pompalarda oluşan eksenel ve radyal kuvvetlerin pompa yataklarına nasıl etkidikleri ve bunların yatak seçimini nasıl etkilediği tartışılmıştır. Bu pompalarda kullanılan yatak tipleri ve konstrüksi yon örenekleri üzerinden açıklanmıştır. Kaymalı yatak, rotora rijitlik ve sönümleme sağlamaları, yüksek kuvvetlerin oluştuğu sistemlerde ve pompalanan akışkanın aynı zamanda yağlayıcı olarak kullanılabildiği durumlarda tercih edilmektedir. Buna karşılık rulmanlı yataklar standart olarak edilebilmeleri ve çok farklı yataklama gereksinimlerini değişik tipteki rulmanlar ile karşılayabilmeleri nedeni ile oldukça yaygın olarak kullanılmak tadır. Son yıllarda gelişmekte olan manyetik yataklar ise temassız çalışmaları nedeniyle sürtünme kayıpları açısından ciddi avantajlar sağlamakla birlikte, ilave ekipman gerektirme leri maliyetlerin artmasına neden olmaktadır. 144 Tesisat Dergisi Sayı 187 - Temmuz 2011 Şekil 8. Tek kademeli bir santrifuj pompa ve yataklanması[2] ·-·-E3 Şekil 9. İ.T.Ü. Maki na Fakültesi tarafından tasarlanan dişli kutusuna akuple santrifüj pompa. (Pompatasarımı Standart Pompa tarafından yapılmıştır.) Kaynaklar [11 Mackay,R., "The Function of Process Pump Bearings''. Pumps & Systems, August 2005 [21 Gü/ich, J. F., "Centrifuga/ pumps", pp 39-68, second edition, Springer-Verlag Berfin Heidelberg, 201 O [31 "Bearings in Centrıfugal Pumps -Part /", App/ication Handbook of SKF, 1998 [41 "Centrifugal Pump Handbook", pp 149153 , Third edition, Su/zer Pumps Ltd, Elsevier Switzerland, 2010 [51 Ho/zenberger, K., "Centrıfuga/ Pump Lexion", pp 15-17 ifa 308-313, Frankentha/, September 1990 [61 lannello, V., "Advances in Magnetic Bearings''. Pumps & Systems, February 2009 [71 Worlitz, F., Stegemann, H., Rottenbach, T., Dörrer, A., Hampe/,R., "SimulationBased Design Method Of Active Magnetic Bearings According Ta The Criterion Of Dynamic Stiffness (Dds)", lnstitute of Process Technique, Automation and Measuring Techniques, University of App/ied Sciences Zittau/Görlitz, 2000. [81 Karassik,I. J., Messina, J.P., Cooper, P., Hea/d, C. C., "Pump handbook''. pp 2.247-2.294, third edition, McGraw Hi/1, 2001 ■ Bu makale, 28-29-30 Nisan 2011 tarihleri arasında düzenlenen 7. Pompa-Vana Kongresinde bildiri olarak sunulmuştur.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=