MAKALE dünyada düşünülemez. Kullanılmış suların toplanarak belirli işlemlerden geçirilerek doğal ortama iade edilmesi gerekir. Doğanın su döngüsü içinde buna mutlak ihtiyacı vardı r. Bu nedenle suyun fiyatı içerisine mutlak anlamda bir diğer gider kalemi oluşmaktadı r. Günümüzde Türkiye şartlarında atık sular toplanarak bir arıtma tesisine iletilme ve arıtılarak doğaya bırakılması yasal bir zorunluluk ha line gelmiştir. Bir atık suyun işlem görmesi ya da görmemesi su fiyatını mutlaka farklı kılacaktır. Hali hazırda kullanılmış suların arıtılarak su kirl i l iği kontrolü yönetmeliğindeki deşarj değerlerinin altında doğal ortama deşarj ~dilmektedir. Bu iş l eıııle r için, üç farklı bölgedeki ve iki farklı ölçekteki arıtma tesislerinde yapılan çalışmalar neticesinde m3 başına 15-20 kuruş harcama gerçekleştirildiği tespit ed!l miştir. Ayrıca doğal ortama bırakılan deşarj suyu sık aralıkl arla laboratuvar analizlerine tabi tutulmaktadır ve bu durumda su birim fiyatını etkilemektedir. 2.3. Su Kaynağının Temiz Tutulma Çalı~maları Bir suyun belirli standartlarda kullanıcıya ulaştırılması, yalnızca kaynağındaki suyun durumu ve taşınması işlemlerinin doğru yapılması ile sağlanamaz. Su kaynağın ı besleyen derelerin temiz tutulması farklı amaçlar için kullanılmasına izin verilmemesi, su havzasını olumsuz etkileyecek vakalara müdahale edilmesi gerekmektedir. Bu işlemleri gerçekleştirmek için tutarlı bir mevzuata sahip olmak ön şart olmakla birlikte, bu faaliyetleri yapmak için ekip, ekipman, araç, gereç ve mali kaynak ihtiyacı vardır. Bu ihtiyaçların sağlanması ve su kaynağının temiz tutulma ça lı şma ları su fiyatını etkileyecektir. Çünkü bu faal iyetler dolaylı değil, direk olarak su hizmetinin bir parçası olarak görülmelidir. Bu bağlamda; su kaynağını etkileyecek alanlarda bir diğer deyişle su havza larında yapılacak tarımsal faaliyetlerin denetlenmesi, çiftçilerin bilinçlendirilmesi, eğitilmesi , su kaynağına karışabilecek evsel ve sanayi atıklarını tespit, müdaha le ve cezai işlemleri, su kaynağının akaryakıtla çalışan su taşıtların ın 108 Tesisat Dergisi Sayı 186 - Haziran 2011 kullanılmasına engel olma vb. faaliyetler de düşünülmelidir. İlgili kurumlar bu konularda ciddi bütçeler ayırmaktadı rlar. 2.4. Temiz ve Pis Suların Şebekesinin Döşenmesi ve İşletilmesi Hali hazırda yerleşim alanlarında içme suyu şebekeleri ve atık su şebekeleri bulunmaktadır. Mevcutların belirli sürelerde yenilenmesi zorunluluk arz etmektedir. Bu bağlamda yeni yerleşim lerin içme suyu ve atık su projeleri yapılarak şebekeler döşenmelidir. Yine bu bağlamda bu şebekelerin işletilmesi (ortaya çıkacak arızaların tamiri depo seviyelerinin kontrolü, basınç düzenlemeleri vb.) düzenli gider oluşturan faaliyetle rdir. Yukarıda ifade edilen maddeler içerisinde suyun birim fiyatını en fazla etkileyen çalışmalar aslında bu ça l ışma lard ı r. Çünkü bu faaliyetlerin yapılabilmesi için büyük miktarda yatırım ihtiyacı, işgücü, enerji gerekmektedir. 2.5. Diğer Faaliyetler Yukarıda tamamen su yönetimi için elzem çalışmalar ifade edilm i ştir. Ancak sağlıklı bir su yönetimi için farkl ı maliyetler de karşım ıza çıkmaktadı r. Bu maliyetleri şu şekilde sıralayabiliriz: Abonelik büro hizmetleri, sayaç hizmetleri, endeks okuma hizmetleri, tesis, depo ve binaların korunması amacıyla güvenlik hizmetleri, sigorta giderleri, kiralama giderleri, i letişim ve bilgi teknolojileri giderleri, insan kaynakları yönetimi, yağmursuyu şebekelerinin genel yönetimi ... 2.6. Su Hizmetlerinde Farklı Durumlar Su hizmetinin boyutları bazı şartlara bağlı olarak değişkenl ik gösterebilir. Su kaynağının bulunduğu durum birçok faktörü ve dolayısıyla maliyetleri ciddi ölçüde etkiler. Su kaynağının hacmi (sahip olduğu su miktarı), bulunduğu yükseklik, korunmaya mu htaçlık düzeyi vb. faktörler başta enerji maliyeti olmak üzere birçok gider kalemini tetikler. Bu ifadeleri coğrafi yapı, su yeterl i l iği olarak da isimlendirebiliriz. Yine coğrafi ve yerleşim yapısına göre bölgenin su deposu i htiyaçları da bir gider kalemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca mevcut su kaynağının su kalitesindeki değişiklikler su fiyatını önemli ölçüde etkilemektedir. Örneğin geçtiğimiz yıllarda İzmir ilinde vatandaşa sunulan suyun kalitesini bozulması neticesinde su fiyatı 10 kuruşa geri lem iştir. Burada su arsenikli olduğu için arıtma işlemi yapılamamıştır. Ancak su kalitesine göre arıtma maliyetleri değişmektedir. Arıza ve kaçak çalışmaları da yapılması zorunlu faaliyetler olup bölgelere göre ağırlığı değişmektedir. 3.Sonuç Toplumda içme suyunun temiz ve sürekli ulaştırılması na ait bedeller kabul edilebilir görülüyor. Bir su ve kanalizasyon idaresinin içme suyunu iletmek üzere yaptığı faa liyetler içerisinde Abone Bağlantı Bedeli, Kazı Ruhsat Bedeli, Depozito Bedeli ve benzerlerinin miktarları ne olursa olsun hiçbir itirazla karşılaşılmamaktadır. Ancak su ve kanalizasyon idarelerinin Kanal Harcamalarına Katılım Bedeli, Kanal Katılım Harcı, Atıksu Bedeli vb. isimler altındaki taleplerle ilgili oldukça sık itirazlar gelmektedir. Yani atıksuyun vatandaş nezdinde su fiyatland ırmasına etkisi ihmal edilmektedir. Nihai olarak su olgusunun vatandaşı n musluğuna kadar ulaşmasını sıradan bir işlem olarak görmek ve suyun doğal bir kaynak olduğunu düşünmek yanlıştır. Elektrik enerjisi de nasıl bir akarsuüzerinden elde edilse de bir ma liyeti olduğu düşünülüyorsa, temiz su ve atık su için de aynı düşünceleri paylaşmak gerekir. Dolayısıyla suyun ku llanı labil ir duruma gelmesi ve arıtılarak doğal ortama bırakı lması için geçtiği aşamalar göz önünde bulundurmalıdır. Fiyatlandırma kriterleri oluşturulurken bu faktörler mutlaka değerlendirilmelidir. Detay hizmetler için verilen kuruşlu düzeydeki maliyetler dikkate a lın malı , verilecek temel hizmetlerle ilgili maliyetler de gözden kaçırılmamalıdır. Bu konularda da vatandaşa bilgilendirmeler yeterli düzeyde mutlaka yapılmalıdır. ■ Bu makale, 04-05 Kasım 2010 tarihleri arasında yapılan IWES 2010 2. Atık Teknolojileri Sempozyumu ve Sergisi'nde bildiri olarak sunulmuştur.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=