V) ~ V) o o V) UJ V) o o::: a... :::> V) MAKALE Su Fiyatlandırmasında Atıksu Etkisi Günümüzde ülkelerin su fiyatını belirlemede kullandıkları esaslar değişmektedir. Hatta aynı ülkedeki iki komşu şehir arasındaki su fiyatları da farklılık arz etmektedir. Su gibi önemli bir hizmet fiyatlandırılırken gerçekçi esaslar ile fiyatlandırma yapılmalıdır. Bir yerleşim birimindeki su fiyatı; eski tarihli su birim fiyatına ekselasyon uygulayarak da tespit edilmemelidir. Çünkü su konusunda verilen hizmet her geçen gün çeşitlenmekte ve artmaktadır. Buna en güzel örnek geçmişte atık su konusunda hiçbir yatırım ihtiyacı olmamasına rağmen günümüzde bu konuda yasal düzenlemeler getirilmiş, hatta konu bağımsız bir çalışma alanı haline gelmiştir. Su hiçbir zaman ticari birmeta olmamıştır ve olmamalıdır, ancak verilen hizmetin karşılığının mutlaka talep edilmesi gerekir. Bu talep adil ve gerçekçi olmalıdır. Bu çalışma suyun/su hizmetinin fiyatlandırılmasında atık suyun etkisine teorik açıdan bir bakış sunmaktadır. Bu amaç doğrultusunda; Büyükşehir Belediyesi bünyesindeki bir su ve kanalizasyon idaresindeki yaşanan tecrübelerden faydalanılmıştır. Anahtar Kelimeler: Su Fiyatı, Su Hizmetleri, Atıksu. 1. Giriş Su hiçbir zaman bir ticari bir meta olmamıştır ve olmamalıdır, ancak verilen hizmetlerin karşılığının mutlaka alınması gerekir. Kamuya ait doğal kaynaklar kullandırılırken; kaynakların korunabilmesi, sürekliliğinin sağlanabilmesi ve adaletli dağıtımı için ücretlendirilmelidir. Tarihte suyu yöneten kişiler, çeşitli şekillerde fiyatlandırma esasları belirlemişlerdir. Bu esasları en optimum fiyatlandırma esası olarak kabul etsek dahi, bir hizmet veya malın fiyatlandırılması zamana, ihtiyaca, mekana vb. değişkenlere göre çeşitli l ik arz eder. Dolayısıyla belirli bir tarihteki bir hizmet veya mal ı o tarihteki sabit bir değer kabul edilebilecek has altının gram fiyatı ve benzeri ürünlerle kıyaslayarak günümüze taşımak doğru olmaz. Kaldı ki, Osmanlı İmparatorluğu döneminde su konusu vakıflar ile desteklenmiş, padişahın halkın yararına çeşmeler yapması gibi hayır hasenat anlamında uygulamalar olmuştur. Gerçi bu durumu, günümüzde de sosyal devlet anlayışı içerisinde değerlendirmek mümkün olabilmektedir. Tarihte ihtiyaç hissedilmeyen bazı hizmetler, günümüzde ihtiyaç olmanın ötesinde zorunlu106 Tesisat Dergisi Sayı 186 - Haziran 2011 luk haline gelmi ştir. Hatta teknik zorunluluklar, hukuki olarak da zorunluluk olarak tanımlanmış, hatta mevzuatta olması gereken kriterler detaylı olarak belirtilmiştir. 2. Su Hizmetlerinin İçeriği İlk bakışta su kaynağından evdeki çeşmeye kadar suyun götürülmesi işi; yalın bir su hizmeti olarak gözükebilir, ancak mevcut mevzuat ile su hizmetinin verilmesi bu ifadelerin düzeyini oldukça aşan bir boyuttadır. Beklenen hizmet; gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde farklı boyutları ile birlikte gerçekleştirilmektedir. Şimdi bu boyutları değerlendirelim: 2.1. Suyun Belli Standartlarda Kullanıcıya Ulaşması Bir kentin içme ve kullanma suyu ihtiyacını sağlayan su kaynağındaki su günümüzde farklı standartlarda ifade bulan bazı analiz değerlerine sahip olmak zorundadır. Standartlara uygunluk sağlamayan sular arıtıl mak , dezenfekte edilmek zorundadır ancak bu takdirde sağlıklı bir suyun kent sakinlerine ulaştırıldığı söylenebilir. Dolayısıyla bir suyun arıtılmaya veya dezenfekte edilmeye gerek biyolojik/kimyasal açıdan, ADASU Genel Müdürlüğü gerekse hukuksal açıdan ihtiyaç duyuluyorsa, artık su hizmetinin bir parçası olmuş demektir. Bundan yüz sene önce böyle bir standart olmadığı düşünülürse, eski dönemlerdeki su fiyatında böyle bir hizmet bedelinin yansımadığı bilinmelidir. Suyun belirli standartlarda kullanıcıya ulaşması için öncelikle bazı yatırım, enerji, personel, eğitim, laboratuvar çalışmaları vb. harcamalar yapılmaktadır. Yalnızca suyun kalitesini belli düzeyde tutmak için yapılan bu harcamaların m3 başına 15-20 kuruş arasında olduğu tespit edilm iştir. Günümüzde Türkiye'de su hizmetleri devlet eli ile yürütülüyor olsa bile vatandaş memnuniyeti açısından su kalitesinin yükseltilmesi çalışmaları önem arz etmektedir. Örneğin; mevcut mevzuata uygun olmasına rağmen vatandaşa sunulan suda zaman zaman olumsuz kokular olmaktadır. Bu kokuyu bertaraf etmek için bazı harcamalar yapılmaktadır. Bu harcamaların düzeyi kullanılan arıtma düzeneklerine bağlı olarak m3 başına 1-5 kuruş arasında değişmektedir. Ayrıca vatandaşa ulaştırılan içme suyunun standartları sağlayıp sağlamadığı, suyun kullanıcıya ulaştığı noktadan da numuneler alınarak laboratuvar analizleri de yapılmaktadır. Bu çalışmalar da suya birim başına maliyet yüklemektedir. 2.2. Kullanılmış Suların Durumu Yine bir kente verilen suyun kullanıldıktan sonra başıboş veya serbest bırakı lması modern
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=