temler 2009 yılında ·canle~tirilmiş ve ilk alınan s iparişlerte Calffornia, Tellas ve Arizona'daki dört projede 1.630 MWe ku ulu gü~ elde etmek Uzere 35.000'den fazla Stirting motortu çanak kurulacağı ilan edilm~ . AB fonlanndan destadenen EuroDish projesinde ise çanak başına 10 kWp seviyesiıl e e tiş11 miş. ıan SBP firması tarafından Avrupa'nın ve dünyanın peı.; ~yerinde 50 kWp attında ~sayıda demw'tes ünitesi kurulduğu halde henüz büyük ticarf güneş taılası aşamasına gelinmemiştir. 4. CSP Sistemlerindeki Teknolojik Yenilikler IEA - Ulusla arası Eneıji Ajansı'nın 2050 yılı oo~ıüsüne göre CSP telıno!oj ri dü IYja elektrik i ht~acı ın %9,6'sını %1.7'ilk takv~·e yakıt kullanıını ile karşıtaya "lir 121. DESERTEC öngörüsüne göre Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) bölgesinden 2050 yı l a kadar €400 lılitJa ryatınmla AB'nin elektrik ilıüJacıııı %20'sinin karşılanması beldenmel4edir 1111. D nyanın en güneşli Ilikelerinde CSP teJınoloj ri öz ikle pı.ıa nt saa - lerde eieimik ihtiyacının ooemli kısmını karşılayabilecektir. 2030'1u yıllarda mal"yet olarak diğer teknolojile rt e başa baş rekabet etmesi beldenen bu teJmolojilerin. 2050 yıllannda düıYJa doğal gaz üretiminin %Jünün yerinegeçecek hidrojen üretim'ni de sa!jaya ileceğj düşünülmektedir. t<ıırak ve yan-lwra i imierde verimli çalışan CSP sistemlerinin ya~Jacağı en büyük teknolojik zoffuk bu yerlerde su kaynakla nnın da krt oluşudu Diğer temel sorun elelrtrik talep mert.ezleri her zaman ene~i kaynağı n bol olduğu yere ya ın olmamaktadır Bu durumda ei&J<triği uzun mesafelerde verimli ileteoek yüksek gerilimli doPJıı akım şebelt..elerinin kurulması gerekecelrtir. Parabolik oluk sistemler CSP sistemleri arasında en olgunlaşmış olanıdır ve bankaalık sistemi tarahndan fin anse edilen tek seçen e ·r. Fakat özellikle güneş kulesi gibi rakip teknoloj iler de arayı süratle kapatma çabasındadır. Mevcut bütün bcari parabolik oluk santraller sentetik ısıl ya~ kullanırken e ço~unda ısı depolama yokken, doğrudan su buhan üretimi (OSGl e tuz banyosunda ısı depolamanın yakın zamanda yaygınlaşabileceğj beldenınektedir. Halen Therminol VP-1 vb. ticari yağların en yaygın tercih olduğu ve yüksek mar eUi bu malzemeler yak.la~ık 12oC'de atılaştığı için sistemlerde hib "d leştirmenin zorunlu Dlduğu ffade edilmiştir [7]. t<ızgın su bullannın yüksek basınç ve sıcaklıkta doğrudan kolekt rdeıı sa~ lanması eşanjör yatınmından, hem de yüksek malıyetli ısı! yağdan kurtulmayı sağlayacaktır. Ancak bunun sonucu olarak alıcı tüpün içindeki akışkan basıncı25 bar'dan 70-100 bar ara88 Tesisat Dergisi Sayı 181-Ocak 2011 lığına yükseldi~ için daha kalın boru kul lanımı gerekmektedir. En verimli çözüm kabul edilen doğrudan buhar üretimi (OSG: direct steaın generation: hedeflenen 100 bar ve 500oC llstü mertebede} yüksek sıcaklık ve basınçla birlikte gerek kolektör grubunun {paralel. seri vb.) OOrulama tasanmında, gerekse faz dönüşümü (kaynama} ve çift fazlı akış, türbülans ve titıeşimli akl§. akış esnasında suyun hidrojen e oksijene aynşması ve hidıojenin difOzyon ile çelik OstOnde hidrojen gevrekliğine yol açması gibi çözülmeye çalışılan telmik sorunlar ge ·rmektedir. D@udan tek yön ID tesisatta (oncathrough) ışınımın gücüne göre suyun tamamı buharlaşamayabilir. Buhar türbini kuru buhar gerektirdiği içjn henüz buhartaşmaınış suyun ayııştın larak yeniden alıcı içine beslenmesi gerekmektedir. Bu durum çift kadeıneli devridaim sistemini (recirculation) eya aradan su drenajlı devridaim (injection) sisteminin kul anımını gerektinnektedir [ll). Kızgın su buhan yerine dO'Jmuş su buharı kullanımı da bir miktar eri m artışı sağlayan bir başka yaklaşım olarak ifade edilmiştir [12.13,14). Gelecekte sistem çalışma sıcaklı~nın 500-550 °C mertebesine çıkanlması da venmi arttıracak bir diğer hedeftir [101. Sonuc olarak verimi arttıran bütün bu yeniliillerin ekonomik olarak uygulanabilmesi daha geli~miş vakumlu tüp alıcılann tasartanması na bağl ıdır. 5. Özet ve Sonuçlar Oünyada güneş enefjisi sis em erin tasarlanıp kullanılmaya başlandıj 150 yıldan fazla süre içinde kazanılan tecr!ltıe kısa ve orta vadede CSP teknolojilerine yapciacak ya mlar ve kurulaca tesisler için orta tekn·k ve ekonomik risk göstermektedir: Halen KV/e baş na yatınm mal~eti yü sek bulunurt.eıı , Califomia ve ispanya demo tesislerinde 2003-2008 dooeminde oluşturulan i§letme ve bakım prosedürteri ile i§letme mal~etleri %30 oranında düşürülmüş ekonomik düzeye inmiştir. Bu aşamada parabolık oluk ıe güneş kulesi sistemleri 5 saatli enefji depolaması içerd iğinde (sanal) CClı takası ile oogünderı ekonomik olabilmektedir. Ancak yönetilebilir ve "ka· !~eli'' elektriğj kısa ve orta vadede PV sistemlere göre daha maiPJ9tli sağlayacağı oogöfülmektedir. Diğer yandan. parabolik oluk sistemler tasarımda ölçek esne liği yanında yurdumuzun güneşl i günleri en bol güney bölgele · de sistemi çaltşbraca.k yeterti su kaynaklannın bulunması da göz önüne alınarak en cazip aHematif . · ı~ büyüklüğü. fosil yakı aıla hibridlenebilirtik ve kısa süreli ene~i depolama yeteneği yanında kurulum ve arazi maliye ·nin en aza ind· ilmesi ile elde edilebilece tir. imalatında ağı lıklı olarak konvans~onel tekııolopler lwllan ldığı için parabalik oluk sistemlerinin yerli imkaniarta (PV'Iere kıyasla) düşük eneıji tO etilerek kurulması da ülke a~ısından toplam ekonom cazibeyi artımıakla r. Gelecekte ~~ · üretimi e desalinasyon işlevini birteştiren t.o;enerasyonlu tesislerinin tatlı su kaynakları kısıtlı yeı1erde ekonomik yönden cazip olması beklenebilir ve ülkenin kısıtlı Ar-Ge kaynakJanndan bu yönde pay ayrılması anlamlı görünmektedir. Kaynaklar [ll Şen. H., Temiz Oü"fa Relıbe1h GiJrıe§ Erıel]isi. IJola Yay., istanbfl/2(){)9. [2) Techrl'>.bgy RDadrmp: Concerıtrating So/ar PoYtef. ttMm. Emrgy Agerıcy, Paris. 2010. [3) Pitz· P.aa! R. OınccntJating Solar PrJ.wır. GIJrmanAerospaCIJCorıter(Ol.RJ. ln.st. of Tochnical Tlıerrr»-dyna~ K6/n. Genrıa"f. !41 Müter-stein~n H and Trkb f, .. C<Jw;eroflating Salar PrJ'M/' Pan J.l«<jal Acad8mtot fngı'ıll.!cring 2004. [5) ~ı FA, UIY=..!a6' R, Cw:erifi1tirtı sotcrr 1»· ıtıır.· from r8S8arclı lo iffp.'cl7llri8liJn, Eııropean CiNIIffl.ll~ 2007/SBıV 978-~-~9. [6) Tsoutsos T. Ge.~ Y. MCYI!i!t · K, • 'kclırıi':al and eCOIIQI1li':al ~alualion (){ so/ar lftermal ~·rer generatiOfl . Renu.vabf8 ftı9tf.Y. Vo/28. 2003873-&J6. l1J Mias a 1ıdı'arıt:eS in srlar the/TTiiNel!:ctrit:q Wçfı. mbf/~ So/ar Emrg, ~!11.76, pp.19·31. 2004. [8) Colıen 4 SN'Jrlforıslıi M. ~tı..'e R. r!l al. ·Sofa.ı tfıermal pa1abo!ic rough electric fJOI'HH plarıls for e ectTic utiMies in Ca!ifomia . SrJiargenix fnergy. Lcs Angeles. CA. Noı<smb!K 20()5. {9) Pouf!: kasA, "Ecooomic anii.'fsjş of poı'ler generaöon from p81aboflc trougtı so/ar fh!Jrmal pları.ls for ttıc 11180. Wf8(11)8n rol);rNI c8Sfl studj for ltı& isiand ol Ojpfus". Remı·tabiJ arrJ Svst3imı!Jie Ene1gy ~ıiews 1320092414-2484. [10) AI-Soud M. HfliJS/ıat, f.S. "'A S(JMVI C()fl!:.81i!ra - ting s.olaJ power plant for lordan •, 1 of ctıaner Production 17 2009 625-ôJS. fW larza. E. The rechnolo&Ws for Oınccnfla!ing SalM Radiatiotc QJJTsrıt Stafo-of·lho·Art and Poterı.tial lot /rl'f'J/Oı·,u~ıı!. Ju1ı<ı 2{)10 TUBITAK MAM ErıeriJY lrısi. Gebze Kocoelı Turkey. [121 DESERTEC. Cfe.an PrJ.-ver from !Jesed& th IJf. SERTEC Cciıcept for fnefgl. l~er arrJ aimate murity, 1Vhite8rıo< 41h Ed., 2009. f13) Oıfl.ier 1. G.. "In Two Phase Flow and H8at TrafiS!sr in tlıe Pfltrer and Procett lnrJU'Sfries", Hernı'splıe1e Pııblislıing Colpo1a!ion. f(eı.v !briÇ 1981226-253 [14) [ek M. larza f. Saturated steam process .,ı'th direct steam generafin2 paFaboJic troughs, So· lar Enelet 80 20061424-1433 (151 OdQ/ı SO. Morriwl GL Belınia M. Mot}()lling of patabo!.:C trOIJglı direct st e am ~nelatiorı sola .ı collectOfS, Solitr Erıergy 62, 1998 395-W6 • Bu maka/9. n -12 Şubat 2010'da d/Jzenlonen So· lar futırre 2DıO'da bildİ/i otarak wnulmuştur.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=