Grafik 8 i~letme sUrelerinde lOOO'er saatlik artı~larla hesaplanan eneıji giden fa rkı nı, yatınm malıye farkı ile mukayese ebnektedir. Örnek 7 pompalık grupta. yatırım maliyetindeki artı~ın. 7.000-8.000 saat arasında enerji maliyeti ta rafindan ~derildiğini, pahalı yatınmın bu süre iç'nde kendini amorti ettiğini göstemıektedir. Bu pompalar, kesintisiz çalıştırılan ponıpalar olduğu taktirde, bu süre ı yıldan azdır. Kaldı ki. kalem kalem bakrldıgında, bu 7 pompa içinde!U bazı larının kendilerini 4.000 saatten azsürede amorti ettiklerini görmek de mümkündür. % 20 indirimle sa alma halinde Vfl'/a e lekti r iğe % 20 zam gelmesi durumunda. bu süreler% 20 kadar kısa lacaktır. Bölüm - 6 Sonuç ve Değerlendirmeler Bu çalı~mada incelenen hususları öze - lersek: • osi yüksekverimli pompalar almak ama~ ayfa uygulamakta olduğu avantaj yöntemi ile, günümüzde yenı yeni öne çıkan Sistem Verimi yaklaşı mından ve kısn en de ÖSM kavramından ilerı ülkelerin benzer kuru mlanndan yıllarca önce yararlanmaya başlam ı~ : ısrar ve ciddiye le sürdUrdüğü bu tutunıla hem ülke ekonomisine biiyUk katkılar sağlamış, hem de inıalatçılan mızın ürUn gel i~tirme ça malarını te~vik ederek, onları küresel rekabette güçlendir m iştir. Dünya, bu iki güncel yaklaşımla , mevcut pompalı sistemler için ha rcadığı enerjinin oplam elektrik sarfiyatı içindeki payını% 20'den,% 10-% 14 a ralığına çekebileceğjni düşünmektedir. • Enerji maliye i, sektörlere ve çalışma sürelerine göre d~şmekle birlikte, pompalı sistemlerin toplam maliye · içinde %90'a kadar varabifen bir kısmı oluştur. Uzun ömürlü sistemlerde, yatırım maliyetlerinin, ÖB ~ içinde 'YoS'e kadar düştüğü bilinmektedir. Ohalde, pompa veya sistem verimlerinin artırılması kadar, daha uzun ömürlü, yüksek kaliteli altematff çözümler de geliş irilmelidir. • Enerji maliyetlerindeki hızlı artışlar ve buna çözüm getirmesi beklenen ÖBM ve sistem verimi kavramları, dalgıç ve düşey milli pompalann birtirine alternatif gibi görlilmekten çıkışını hızlandırmıştır. 132 Tesisat Dergisi Sayı 181-Ocak 2011 4).000 41).000 3).(XX) ır - - 31)000 ~!? 2).000 "b til -c f 20.000 1).000 10.000 )JlOO o ı 2 3 ~ 5 6 7 8 g li) ııl!(ru Sir ıl Cc IOJOsaıo Ic l:ılıul,.ll.ıi)UI>rlı . ı D Eıt1j r ~~.ı~K!ııırr, - Grafik 8. Örnek 7 F\)mpalık Bir Grupta, Tedarill e i§letrne Maliyetlerinin ~ukayesesi Aynı kuyuda aynı işi yapacak olan bir düşey milli pompa sistemi ile bir dalgıç pompa sisteminin fiyatla rı, veri mleri, ömürleri, bakım onarım ihtiyaçlan birbirlerinden farklıdı r. Ömür boyu maliyetleri, bütün unsurlarıyla ayrı ayrı hesaplanabilir ve mukayese edilebilirler. • Rastgele ol u~turulan örnek iki grup pompa üzerinde yapılan bir çözümleme, Bölüm 5'te sunulmuştur. Maliyetleri toplanı da % 30 kadar daha fazla olan bir grup düşey milli pompa sisteminin aradaki farkı. sadece ene~i tuketimi açısından dahi 7-8 bin saat işletme sUresindeamorti etti!i, hatta bazı ka lemlerde amorti silresinin 4.000 saatin altına dUştü ğU görülmektedir. Bu birçok sektör için 1 yı l ila 6 ay arasında bir sUreye kar§ıhk gelmektedir. Satınalmada sağlanabilecek fiyat indıri mle ri . giderek yoğunlaşan elektrik zamlan dikkate a lınm amış, daha düşük devirli düşey milli pompaların yıpranma bakım onarını ve ömür bakımındanavantajianna hiç değin i lınem iştir. • OSi'nin son 4 yılda aldığı 1662 dalgıç pompanın enerji ihtiyacı 75 MW civarındadır. Bunların 600 saat i~letil mesi (yıllık ortalamanın yarısıdır) için ge•ekli olan elektrik enerjisinin bedeli dahi, satın a lma ma liyetlerini aşmaktadı r. O halde. daha veri mli sistemler için ödenecek bedeller de toplam maliyetler içinde ih mal edilebilir düzeyde kalacaktır. osi nin, yer altı su kaynaklann ı daha verimli işletmek adına, dU~ey milli pornpaları yeniden değerlendi rmesi en doğru ve gerekli bir yaklaşım olacaktır. • Alımlarda, yatırım maliyeti ni artıran fakat toplam maliyeti dUşüren ilave önlemler de alınabilir. Örneğin, dalgıç pompalarda. % 1 civannda bı r sistem verimi artışı sağlamak ıçin. kablo seçimleri % 1.5 kayıp ile yapılıp, bir üs ölçüye geçilebilir; % 2 civaonda bir ek maliyet getirecek bu önlem, bir iki haftalık işletme süresinde kendini amorti edebilir. Ya da, kuyu çapları elverdiği takdirde, 3.000 devirli dalgıç motorlar yerine 1500 devirli olanlar tercih edilebilir; böylece yıpranma hızı yanya düşmüş, ekonomik ömür teorik olarak iki misline çıkmış olur. Bu çalışmada. OSi'nce derinkuyu pompala rı alım larında uygulanmakta olan avantaj ya da teşvik yöntemi. enerji verimlil@nin vaz geçilmezlerinden olan ÖBM ve Sistem Verimi yakla~ımları paralelinde incelenmeye çahşılmı~. faydalarının artırılabitmesine yönelik öneriler geliş irilmi§tir. Ülkemizde, yeraltı su kaynakları ıçin yapılan ya nmlann belli bir kısmını olu~uran osi alımlarındaki dikkat ve duyarlılığın, alımiann tamamına şamil olması durumunda elde edilebilecek tasarrufun büyüklüğü okuyucunun değerlendirmesine bı rakı lmıştı r. Ka naklar {1] Pompalarda Ömür Boyu Maliyet: Pompall Tesisler ~in ÖBM Analiz Rehberi, POMSAD Yaym/an [2) Sistem Verimi, EneJji Verimliliği Yüksek Pompa/1 Tesisler için Bir Rehber, POMSAD Yayınlan [3) Karassik, 1.1., Messina, J.P., Coopet P. Heald, C.C, (2001) Pump Handbook 3rd edilion, McGraıv-Hill Ine., U.S.A [4] Dicmas, 1 L (1987) Verfical Tturbine, Mixed Fflow and Propeller Pumps, McGraw- Hi/line., U.S.A [5] Pompalar - Oü§ey Milli Türbin, TS EN ISO 514 (1977) Türk Standardlan Enstitüsü, ArıkaraP [61 Pompa/ar - Dalgıç - Temiz Su için TS EN ISO 11146 (1993) Türk Standardlan Enstitüsü, Ankara • Bu makale, 16-18 Ekim 2008 tarihleri arasında yap~lan 6. Pompa ve vana Kongresi'nde bildiri olarak svnulmuştıır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=