birikimi, yeni yatırımlar için vaz geçilmez referanslar teşkil etmiştir. DSi nin, son yıllarda giderek artan biçımde enerji verimliliğine verdiği ehemmıye . bu yaklaşımı alımlarında bir değerlendirme kriteri olarak ku llanışı, benzer yöntemler geliştirmek arzusundaki AB kurumlarında da yankı bulmuş; ihale yöntenıleri pompa imalatçıla nn ın tepe örgütlerinde incelen miş . Avrupa iklim Değişikliği Programına, Enerji Kullanan Ürünler Direktifi hazırlı kianna verilen görüşlerde değerlendirilmiştir. Bu tebliğde, osi nin, yeraltı sularından yararlanabilmek amacıyla satınaldığı ve kabul teslerini kendi laboratuvarlannda yaptığı derinkuyu pompal a n n ın verimlerinde sağlanan artışların, öıniir bGYU maliyete etkileri ve ekonomimize ge irdiği katkılar incele n miştir. 2.2. Dik Türbin Pompalar Derin kuyulardan (düşük ''e de~işken dinamik su seviyeleri) su temin etmek amacı ile tasarlanm ı olan dik tiirbin poınpalar, dünyada ilk defa, 1800'1ü yılların sonunda kullanılmaya başlanmıştır. Zaman içinde standardları belirlenmiş, tasanm, malzeme, uygulama alanları çeşitl enmiş ve gittikçe yaygınlaşmışlardır. Yap ıl a rı, santrifüj pompalardan fa rklılık arz eden bu pompalar, ardışık olarak sıralanan, difüzörlü kademelerden oluşurtar. Temel çalışma prensibi; belirli bir debideki akışkanı n, belirli bir çap sın ı rla masına dahilinde yüzeye ~ıkartılması i~in gerekli sayıda poınpa kadeınesi ile (çark-çanak çifti) basınçlandınlmasına dayanır. Kuyuların te~hizinde kullanılan boruların anma çapları, içlerinde kullanılacak pompaların tanımlanması için de kullanıla gelmiştir. Radyal ya da karışık akışlı çark yapılarına sahiptirler. Bir çark ~kışı yeni bir çanak girişini besler ardından yeni çaı11 ile basınçlandırma devam eder. Kademe sayısı ile aritmetik bir artış şeklindepompa basma yüksekliği artar. ~ odüler yapıları sayesinde. pompa tipi değişmeden kademe sayısında değişikliğe gidilerek istenen basma yüksekliğine ulaşılabilir. Anma çaplan büyüdükçe debileri artar. Tahrik sisteminin yenne 122 lesisat Dergisi Sayı 181-Ocak 2011 Şekil ı. Oik Türbin Tipi Oü§ey Milli ve Dalgıç Poınpalar göre: düşey milli (VSS veya VHS motorta yer üstlinden ahrik) ve dalgıç (motor su içinde, pompanın altında) pompa olarak çe ş itlen irl er. Düşey milli pompalarda, tahrik unsuru veya motor yer üstünde, pompa yer altındadır. Gü~. suyun bası ldığı boru düzenağı (kolon) çinde yataktanan miller vasrtası ile pompaya aktanlır. Tahrik, değişken ya da sabi devirli bir elektrik motoru ile olabili r. Elektri~in olmadığı yerlerde, dizeı motorlarla vet~a traktörle tahrik edilebilirler. Tahrik sisteminin yer üstünde olması, kuyu çapında serbesti sağlayabilir. Standard motorlar ile uygulama çe~itliğj açısından faı1\lı devir ya da güç sınırlamas ı olmaksızın de~ik performans ve ömür değerlerine ulaşılabilir. Dalgıç pompalarda tahrik. ponıpa miline doğrudan bağlanmış, onunla birlikte kuyuya i ndirilm iş, su içinde çalışan dalgıç elektrik motorları ile yapılır. Kolon içinde mil yoktur ama bu defa, kuyu içinde enerji kabloları yer alır. Akışkan kolon borusu içınde yükselerek çıkış dirsağinden yüzeye çıkarılır. Yüksek motor devirlan, ömrü kısaltınakla birlik e, pompa ve motorları küçülterek yatırım maliyet lerint azaltır. Dalgıç poınpa kullanımının giderek yaygınlaşmas ı ve düşey milli pompaların yerini alınasının temel nedenleri şunlardı r : • Elek1rik enerjisinin yaygınlaşması ile dizel motor uygutamalan çoğunlukt a yerini elektrik motorlanna bırakmış; aynı dönemde, dalgıç motor üretimi de başlamış ır. • Montajdemontaj ko laytıkları,ışletmeciye çekici gelmiştir; kuyu kalitesinin (doğruluğunun) pompa perfomlansı iizerinde ki menfi etkileri en aza i nıniştir. • ilk yatırım maliyetinin dUşUklU~U. işletmecilere verilen destekler (özellikle tarım alanında). işle me maliyetlerine yönelik değerlendirmera gerek bırakmamı~; ene~inin pahalıtığı göz ardı edi lm iştir. • Kamu a lım larında da yatırım maliyeti öncelikli kabul edi lmiştir. Ne var ki. ilerleyen yıllarda, özellikle işletme maliyetlerinin yatınm maliyetlerinden daha önemli olabilec~i durumlar ortaya çıktıkça ve ömür boyu maliyet kavramı yerleştikçe, bu iki pompa tipinin birbirine alternatif otdu~u fikri tert edilmeye başlanmıştır. ABD ve AB ile paratel olarak, ülkemızde de, sadece 24 saat işleti len pompafarda değil, belli sezonlarda, sınırlı sürelerle işleti len sulama pompalarında da enerji veriml iliği dikkatle göz önUne alınır olmuştur.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=