MAKALE eoo H(m) 500 .. m 100 -60J -500 .,il)) -JOO -ıoo -ıoo O:oo ıoo -100 _.,, ..,, .500 _.,, -100 _.,, ... Şekil 9. Normal Dönüş H-Q eğrisi (3000 d/d) edebilmek için devir sayısının düşürülmesidir. Bu civarda sağa doğru gidildikçe vana kısıldığı için debideki belirsizlik de artmaktadır. 2.4'e gelindiğinde ise artık veriler yüksek devir ve yüksek debide alındığı için belirsizlik düşük çıkmıştır. 6. Deney Sonuçları Deneylerde yaklaşık 90 m3/h'nin üzerine çıkılamaması nedeniyle Suter parametreleriyle çizilen grafiği tamamlamak için gereken noktalarda test pompası düşük devirlerde çalıştırılmıştır. Daha sonra H, M ve Q değerleri pompa benzerlik yasaları kullanılarak tasarım devir sayısındaki hallerine çevrilmiş ve bu devir sayısındaki boyutlu eğriler çizdirilmiştir. Şekil 9 - Şekil 13 arasındaki grafiklerdeki veriler bu şekilde edilmiştir. Şekil 9'da test pompasının tasarım devir sayısı olan 3000 d/d için normal yönde tahrik edildiğinde ortaya çıkan H-Q eğrisi görülmektedir. Basma yüksekliğinin kapalı vanadan büyük ve debinin negatif olduğu noktalarfren bölgesine aittir. Yaklaşık 300 m3/h'den itibaren basma yüksekliği negatife geçmiştir. Bu noktadan itibaren pompa bölgesi bitmekte, buster bölgesine geçilmektedir. -600 -SOO -410 -300 -�O -100 ıooo M (Nm) 900 800 700 600 S00 400 300 200 100 Şekil 11. Ters Dönüş H-Q Eğrisi (3000 d/d) 130 Tesisat Dergisi Sayı 179 - Kasım 2010 1100 M (Nm) fıOO -500 -400 -lXI -200 -100 9ıoo !00 -100 Şekil 10. Düz Dönüş M-Q Eğrisi (3000 d/d) Şekil lO'da ise aynı durum için debi ile değişen mil momenti karakteristiği verilmektedir. Yaklaşık 700 m3/h'den itibaren mil momentinin yön değiştirdiği fark edilmektedir. Mil momentinin negatife geçtiği noktadan itibaren buster bölgesinden türbin bölgesine geçilmiştir. Şekil ll'de pompa milinin ters yönde tahrik edildiği durumdaki 3000 d/d için HQ eğrileri götserilmektedir. Basma yüksekliğinin kapalı vanadan yüksek olduğu bölümde yani negatif debilerde ters türbin ve ters fren bölgelerinde çalışılmakta, basma yüksekliğinin negatife geçtiği noktadan itibaren ise ters buster bölgesine aittahrik edildiği durumdaki 3000 d/d için HQ eğrileri götserilmektedir. Basma yüksekliğinin kapalı vanadan yüksek olduğu çalışma noktalarına ulaşılmaktadır. Şekil 12'de verilen M-Q diyagramında yaklaşık -100 m3/h'de momentin işaret değiştirdiği görülmektedir. Bu noktanın solunda kalan noktalar ters türbin, sağında kalan kapalı vanaya kadar olan noktalar ise ters fren bölgelerine aittir. Şekil 13'te ise test edilen pompanın verim eğrisi verilmektedir. Şekil 14 ve Şekil 15'te ise doğru ve ters yönde akışlar için ambalman ve bloke mil eğrileri verilmektedir. Pozitif yöndeki akışlar için bloke mil eğrisinin bütün noktaları boyutsuz grafikte yatayda 3rr/2 noktasına tek bir nokta olarak düşmektedir. Negatif akışlar için ise benzer şekilde tek bir nokta elde edilmekte, bu nokta ise yatayda rr/2 noktasına karşılık gelen nokta olmaktadır. Ambalman eğrisi için de aynı şekilde, tüm bir eğri, boyutsuz grafikte momentin "O" olduğu noktaya tek bir nokta olarak yansımaktadır. Çarkın düz yönde dönmesi ile elde edilen pozitif debiler için ambalman eğrisi bir nokta, çarkın ters yönde dönmesi ve negatif debiler için diğer ambalman eğrisi boyutsuz grafikte başka bir nokta vermektedir. Şekil 16'da, ölçülen pompanın tüm alan karakteristikleri ve literatürde bulunan, bu özgüle hıza çok yakın bir özgül hıza ait boyutsuz üm alan karakteristiklerinin Suter parametreleri ile gösterimi yer almaktadır. Boyutsuzlaştırma yapılırken denklem 5 ve denklem 6'dan yararlanılmıştır. Şekilde görüldüğü gibi, pompanın çalışma bölgeleri yalnızca iki eğri ile ifade edilebilmektedir. H (rn) 700 Şekil 12. -Ters Dönüş M-Q Eğrisi (3000 d/dl
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=