TEKNİK BİLGİ sürekli arttığı durumda ne olacak? Bu soruların cevabı, sorunun kaynağında var: Güneş enerjisi! Doğal havalandırmadaki en son yeniliklerden biri de, bir güneş panelinin dahili bir fanı tahrik etmek için sağladığı enerjiyi kullanmasıdır. Enerjisiz çalışan fan, taze hava beslemesi miktarını ya sistemin doğal havalandırma oranını yükseltecek ya da eğer rüzgar yoksa gerçek bir hava akımı sağlayacak şekilde artırır. Hatta dış hava sıcaklığının +25°C civarında olduğu durumlarda dahi bina içerisindeki taze havanın hareketi adeta bir masa fanı benzeri, odada bulunanları serinletecek, ısı değişimi olmayan adyabatik bir etki meydana getirir. Güneş enerjisi sistemi, odaya ilave taze havayı sadece güneş yüksek yani parlak olduğu durumlarda çalışarak -tam da doğal havalandırmanın yükselmesine ihtiyaç olduğunda- vermek suretiyle gerçek bir fayda sağlar. Doğal havalandırmanın HBS belirtilerinin ortadan kalkmasına yardımcı olan göze çarpan başka bir üstünlüğü de, gece herhangi bir maliyet getirmeden soğutma sağlamasıdır. Gece serin hava zemin seviyesine kadar iner ve sıcak hava yükselerek bina içinde kalan eski, kalitesi bozulmuş hava ve kokular süpürülmüş olur ve bina ertesi güne temiz ve serin bir hava ile başlar. Doğal Gün lşığı Göz ardı edilmemesi gereken bir diğer önemli doğal çözüm de, doğal gün ışığının gündüz saatlerinde elektrikli aydınlatma yerini alacak şekilde bina içine verilmesinin sağlayacağı sağlık yararlarıdır. Bunun faydaları okul ve eğitim kurumları, sağlık tesisleri ve büro alanlarınca zaten benimsenmektedir ve son olarak bu faydadan büyük alışveriş mağazaları da yararlanmaya başlamışlardır. Moondraught firmasının çatıya monte edilmiş boru şeklinde çatı pencereleri veya güneş borularından -çatı aydınlatmasının modern alternatifidir- doğal gün ışığının faydaları üzerine kendi yaptığı araştırma ile belirlenen prototipler, gün ışığının değişen yoğunluğu, geliş şekli ve rengi nedeniyle elektrik aydınlatması60 Tesisat Dergisi Sayı 169 - Ocak 2010 na tercih edilen uygulanabilir doğal bir kaynak olduğu sonucunu çıkartmıştır. Bir örnek aktarırsak, bir mahalle girildiğinde gökyüzünden yayılarak ve güneşten doğrudan gelen ışık iç mekanın hoş bir görsellik ve refah hissi yaratmasını sergiler, yani o mekanın performansını gösterir (Aydınlatma Kılavuzu LGlO, 1999). Heschong Mahone Grup tarafından 1999'da yapılan eğitim birimlerinde uygulanan bir çalışmada elde edilen bulgular, sınıflarında gün ışığından en çok yararlanan öğrencilerin, bir yıl içinde daha az yararlan öğrencilere nazaran matematik testlerinde % 20, okuma testlerinde ise % 26 daha hızlı performans gösterdiklerini ortaya koymuştur. Benzer şekilde öğrencilerin gelişmesi yaklaşık % 20 daha iyi olmuş ve pencerelerin tüm özellikleri yanında gün ışığının içeri alınmasının öğrencinin olumlu performansına daha büyük ölçüde etki ettiği anlaşılmıştır. Diğer çalışmalar da, daha yüksek başarı oranları, daha düşük yorgunluk faktörleri, öğrenci sağlığında iyileşme, okula devam süresinin artması ve genel gelişimin daha iyi olduğunu ortaya koymuştur. Sağlık sektöründe yapılan birçok bilimsel araştırma aynı zamanda doğal aydınlatmanın hastaların tedavi süresini kısaltması, morallerini yükseltmesi ve genel olarak vücut sağlığı ve mutluluğun yükselmesi gibi yararları olduğunu ortaya çıkartmıştır. Sonuçlar pencerelere yakın yerde yatan hastaların daha süratli iyileştiklerini ve daha çabuk taburcu olduklarını, daha fazla gün ışığında bulunan annelere ait bebeklerin daha hızlı büyüdüklerini göstermiştir. Nüfusun % 20'sini etkileyen SAD ve S-SAD mevsimsel düzensizlik hastalıklarının serotonin hormonuna cevap verdiklerini ve bu hormonun üretiminin de doğal gün ışığında tetiklendiği gayet iyi bilinmektedir. Güneş boruları, dışarı çıkmakta zorlandıkları için SAD hastalığından etkilenen yaşlılar ve güçsüzler için gerçekten önemli faydalar sağlamaktadır. Perakende sektöründe üniversite raporları, süpermarketlerde doğal gün ışığı aydınlatmasının belirgin olarak satışları etkilediğini ve bu sırada gündüz saatlerinde gereksiz elektrik kullanılmasını ortadan kaldırdığını göstermiştir. Bugün süpermarket ve büyük alışveriş merkezleri % 50 daha fazla enerji verimli binalar şeklinde yapılmakta ve sadece birkaç yıl önce yapılan binalara nazaran % 50 daha az C02 salımı yapmaktadır. Doğal havalandırmada olduğu gibi doğal gün ışığı aydınlatması da kolaylıkla kontrol edilmektedir. Örneğin, enerji tasarrufunu en yükseğe çıkartmak için, elektrikli aydınlatmanın sadece istenilen aydınlatma lüks derecesinin altında olduğu zamanlarda devreye girmesini sağlamak üzere gün ışığı aydınlatmasını kontrol sensörleri kullanılabilir. Güneş boruları doğal gün ışığını herhangi bir binanın tam içine getirebilecek kapasitededir ve tipik olarak klasik çatı aydınlatma pencerelerine nazaran yaklaşık üç kat fazla ışık temin ederler. Yüksek yansıtma özelliğine sahip boru güneş ışığını ve normal gün ışığını altında bulunan alana yansıtır ve yoğunluğunu artırır; ışık burada parlama ve ısı transferini ortadan kaldıran bir difüzör yardımıyla eşit olarak yayılır. Bazı tasarımlar hatta ışığı iç mekanın derinliklerine doğru aktarmak için dikey olarak bile monte edilebilir. Bunlar aynı zamanda bodrum katlarında da kullanılabilir ve binanın herhangi bir yerinde Hasta Bina Sendromu ile karşılaşmamıza neden kalmaz. Elektrikli aydınlatmanın etkileri HBS için artırıcı bir faktör olduğundan, doğal aydınlatma iç ortama sadece olumlu bir katkı sağlayabilir. Doğal gün ışığının insan üzerine etkilerinin fiziksel ve psikolojik olarak büyük ve önemli olduğunu teyit eden birçok çalışma bulunmaktadır. Benzer olarak doğal havalandırma da HBS'nin birçok nedenini azaltmaktadır. Binalar insanların yaşaması için tasarlandıklarından, bina mühendislerinin sağlıklı bir yaşam ortamı sağlamak için insanların fiziksel ve psikolojik rahatlığını dikkate almaları son derece makul gelmektedir. Kişisel refah arttıkça, insanın ruhsal durumu, başarısı; akademik, sağlık ve ticari yönden gelişimi artacak ve Hasta Bina Sendromu ortadan kalkabilecektir. Gerek doğal havalandırma gerekse doğal gün ışığından elde edilecek diğer önemli bir fayda da, aşırı enerji faturalarının ve büyüyen "karbon ayak izinin" getirdiği stresin azalmasıdır. Her iki doğal çözüm de, herhangi bir enerji kullanmamaktadır; örneğin gündüz saatlerinde elektrik aydınlatmasının yerini doğal gün ışığının aldığı yerlerde aydınlatmada kullanılan elektriğin maliyetinde % 75 tasarruf sağlanabilecektir. ■ *Yazan: Tony CULL, Moondraught Ltd. Kaynak: Building Engineer, 11/2009
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=