MAKALE Boru Hatlarında Hava Vanaları nın Seçimi ve Konumlandırma Kriterleri t"uKtaapr aa kl ı sb iosrtue mh ast tuı düaz ğe ırti ınmd eş ev be eskue l ea rki ı şi çı eür zi sei rni dn de ek i hseur-hhaanvgai mb i irk tkaı sr ııtnl ıanmoar aynaı nr aı tomp at immau km" sşeevki yl i ne dd ee tdaa nh ıamvl ae nr iamn l ih ha avl ae mg ei kt itrea rbı inl mı n er ek gaüdl aı nsay oö nn ue m, bloi rbui rhkaot nt ıupdautr l. aSmi sat leamr ı dn eı nköi nh üa nv ea -gseuç edbe inl mg eeski nvi ebşeel ibr leekyeeyni vh aa nv aa l arreag iüsl ea s"yHoanv akVa al i tneasl ai nr iı "ddi reenki rt. Ho al avraa kv aentakl ial er yı neı nn sbei çr i mk oi nv ue dsui srt evme üb zu e rsi en dç ei mkl oe nr ubmellai rnl id ıbr ıi ll mi masseı ,l temellere dayalı hesaplamalar neticesinde gerçekleştirilmektedir. 1. Su Şebekelerinde Hava Kontrolü Nedenleri Kapalı sistem su dağıtım şebekelerinde hava miktarının regülasyonu, ülkemizde bir çok kullanıcı tarafından göz ardı edilen, oldukça önemli bir konudur. Boru patlamalarının önüne geçebilmek ve sistemi daha verimli kılmak gibi şebekeyi etkileyen iki önemli faktör, dağıtım şebekesindeki hava miktarının doğru regülasyonu ile mümkün olmaktadır. Kapalı sistem su dağıtım şebekelerinde hava miktarının regülasyonu ile tanımlanmak istenen konu, şebeke içerisindeki su-hava miktarının oranını optimum seviyede tutarak boru hattı üzerinde ve su akışı üzerinde herhangi bir kısıtlama yaratmamaktır. Boru hattı patlamaları, kapalı sistem su dağıtım şebekelerinde sıkça yaşanan bir sorun olduğu halde, patlamaların neden oluştuğu hakkında herhangi bir bilgi sahibi olabilmek oldukça sıkıntılı bir konudur. Şebeke içerisinde ani izolasyon vanası kapanması sonucu pozitif darbe oluşması, ani pompa kapanması sonucu şebekede negatif darbe oluşması, boru hattına dışarıdan yapılan darbeler, su kütle ayrışması sonucu oluşan basınç değişimleri gibi pek çok neden boru patlamalarının ana sebebi olarak belirtilebilir. Fakat araştırmalar gösteriyor ki boru patlamaların % 60'ının temel nedeni, şebekede hava miktarı regülasyonunun doğru 130 Tesisat Dergisi Sayı 169 - Ocak 2010 olarak yapılmamasıdır. Ayrıca yukarıda belirtilen diğer boru patlama nedenlerinin birçoğu da dolaylı olarak hava miktarının regülasyonunun yanlış yapılması sonucu kaynaklanmaktadır. Hava miktarı regülasyonunun doğru olarak yapılmaması nedenli boru patlamaları üç farklı başlık altında incelenebilir. Bu başlıklardan birincisi, boru hattı ilk doldurulurken oluşan sorunlardır. Bilindiği gibi boru hattı su ile doldurulmadan önce hava ile doludur. Şebekeye basılan su, boru hattı içerisindeki hava kütlesini iterek sıkıştırır. Gidecek yer bulamayan bu kütle ise, şebeke içerisindeki basıncı arttırarak boru hattı üzerinde pozitif gerilimlere yol açar ve boru hattını patlatır (Şekil 1). Hava miktarı regülasyonunun doğru olarakyapılamaması nedenli boru patlamalarının ikinci başlığı ise, boru hattı boşaltılırken oluşan sorunlardır. Bu gibi durumlarda ise, şebekeye basılan su durdurulur ve bir izolasyon vanası Şekil 1. Gıivenç GlİVEN BD öo kl üumz ü E' dyel ü ül nÜi vnei vr sei rt es i teeğsi it i mMi an ik itnaam aMmü lhaednı .d i1s9l i9ğ3i yHı al ı nl edna, DDo ğo ğu şu şV aVnaanLat d .LŞt dt i. . ' nŞdtei . 'çnadl ıeş mYau yr tai çbi aSş laatdı şı . Müdü�üğü görevini yürütmektedir. yardımıyla hat boşaltılır. Boşalan suyun arkasında, boru hattını dolduracak herhangi bir başka akışkan bulunmadığı için, hat içerisinde negatif basınç oluşur ve boru hattında negatif gerilimler oluşur. Özellikle pek çok standart boru hattı, pozitif gerilimlere dayanıklı olduğu halde negatif gerilimlere dayanıklı değildir. Dolayısı ile böyle bir durumda boru hattı içeri göçerek patlar (Şekil 2). Şebeke içerisinde negatif basıncın oluşmasının bir diğer zararı ise, vakumun boru hattı üzerindeki conta, o-ring gibi sızdırmazlık elemanlarını içeriye doğru emmesidir. Böyle durumlarda bu gibi parçalar sisteme dahil olur ve bağlantı noktaları arasında sızdırmazlık sağlanamaz. Ayrıca eğer boru hattı pis su birikintilerinden geçiyor ise, sistem içerisinde negatif basınç oluştuğunda dışarıdaki pis su içeriye doğru çekilebilir ve içme suyuna zararlı maddeler dahil olur. Hava regülasyonu kaynaklı boru hattı patlamalarının üçüncü başlığı ise kütle ayrışmaŞekil 2.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=