V) V) o o <( z � 1 � � o TEKNİK BİLGİ Değişken Debili Sistemlerde Kombinasyon Vanalarının Kullanımı Berke ÇELIKEL * Bu çalışma, yaklaşık 20 yıldır çarpıcı gelişmelere sahne olan ısıtma/soğutma hattı devrelerinde yerini almış balanslama vana sektörü içerisindeki son gelişmeler sonucunda ortaya çıkmış kombinasyon vanalarının, değişken debili sistemlerde kullanılması hakkındadır. Böyle bir çalışma yapmamın sebebi, yurt dışında yapılan projeleri incelediğimiz zaman sık kullanıldığını gördüğümüz birsistem olan değişken devirli pompa ve kombinasyon vanası ikilisi ile karşılaşmamdı. Böyle bir sistem dizaynı ile yapılan projelerde daha az sayıda vana kullanımı, daha az işçilik masrafı, daha verimli bir sistem ve böylece yüksek enerji tasarrufu gibi sonuçların elde edilebileceği görülmüştür. Bu sayede, değişken devir ve kombinasyon vanası ortaklığı ile projelerde karşılaşılabilecek konu ile ilgili muhtemel sorunları gidermiş ve/veya iyileştirmiş oluruz. Anahtar Kelimeler: Kombinasyon Vanası, Motorlu Vana, Fark Basınç Kontrol Vanası, Değişken Debili Sistemler. 1. Giriş Dünyamızda azalan enerji kaynaklarından dolayı, kurulan sistemlerin mümkün olduğu kadaraz enerji harcamaları ve sürdürülebilir olmaları istenmektedir. Ülkemizde bu sürece 2007 tarihinde Resmi Gazete'de yayım lanan "Enerji Verimliliği Kanunu" ve 2008 tarihinde yine Resmi Gazete'de yayımlanan "Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği" ile girmiş bulunmaktadır. Bu sebeple, kom binasyon vanalarının sabit debili sistemlerdeki kullanımı değil, değişken debili sistem ler üzerinde kullanımı incelenmiştir. Şekil 1. Kombinasyon vanası [l]. 132 Tesisat Dergisi Sayı 166 - Ekim 2009 Kombinasyon vanaları, yurt dışındaki değiş ken debili sistemlerde veya sabit debili sistemlerde, ısıtma/soğutma hatlarında hidrolik dengeleme işlemi için yaklaşık olarak 10 senedir kullanılmaktadırlar. Ülkemizde de kul lanımı daha çok yaygınlaşmamakla beraber, çeşitli markalar piyasada bulunmaktadır. 2. Kombinasyon Vanası Nedir? Fark basınç kontrol vanalarının mekanik odalar içinde kullanılması yaygın bir uygula madır. Bu sayede çeşitli hatlardaki çeşitli cihazların (ısı değiştirgeçleri, klima santralleri, enjeksiyon hatları) fark basınçları rahatlıkla kontrol edilebilir. Ancak bazı durumlarda, bir fark basınç va nasının (kontrolörünün) sadece bir kontrol vanasına ve yüke hizmet edecek şekilde ta sarlanması daha uygun veya daha istenen bir tasarımdır. Bir motorlu vana ve fark ba sınç vanası (kontrolörü) hattın üzerine ayrı ayrı cihazlar olarak yerleştirilebilirler, ancak her iki fonksiyonu da bünyesinde barındı ran vanalar da mevcuttur. Bu tarz vanalar "Kombinasyon Vanası" olarak adlandırıl maktadırlar [1]. En kısa şekilde ve basitçe açıklamak gere kirse, 2 yollu motorlu vana ve fark basınç vanasının (kontrolörünün) birleşiminden oluşmuş tek parça bir vana şeklidir. 3. Kombinasyon Vanalarının Çalışma Prensibi Şekil 4'te, kombinasyon vana setindeki bileşenlerin düzenlenmesini görmektesiniz. Sol tarafta, vana klapesinin elektrikli bir erişim düzeneği ile çalıştırıldığı bir adet konvansiyonel motorlu vana görüyorsunuz. 0-10 V tipik olarak bu erişim düzeneğinin çalışması ve böylece vananın kendi kendine açılma ve kapanma işlemini yerine getirmesi için gerekli kontrol sinyalidir [1]. Sağ tarafta ise, fark basınç kontrol vanasını ve motorlu kontrol vanasındaki basınç kaybını algılamak için motorlu vananın önüne ve arkasına bağlanan basınç algılama sen sörlerini görebilirsiniz. Fark basınç kontrol vanaları, genellikle 20 kPa'lık bir ayar nok tasına sabitlenirler ve fark basınç kontrol vanasının yayı vana klapesini açık konuma yönlendirir. Basınç algılama sensörleri vası tası ile diyaframda hissedilen basınç kaybı 20 kPa'ı geçerse, vana klapesi kapanma yönünde bir hareket yapmaya başlar. Vana klapesinin hareket ettirilebilmesi için genellikle 3 kPa'lık bir fark basınç artışına ihtiyaç vardır (% 15'Iik oransal band) [l] .
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=