MAKALE edilebilir olması nedeniyle, bir branşmana bağlı olan her bir radyatörün aynı LlHo fark basıncı altında olduğu kabul edilebilir. Bu fark basıncının uygun vana kesiti temini için çok fazla yüksek olmaması gerekir; aksi durumda vananın tıkanma ve gürültü yapma tehlikesi söz konusu olur. Öte yandan fark basıncının çok düşük olmaması ve böylelikle boru devrelerinde göreceli basınç farkların ihmal edilebilmesi sağlanmalıdır. Bu nedenle, LiHo fark basıncı genellikle 8-10 kPa arasında belirlenir. Fark basıncının çok düşük olması akış ayarının yeterli hassaslıkta yapılmasını güçleştirir. Çünkü balans vanası, ara veya düzgün akış koşulları altında çalışmıyor olabilir, böyle bir durumda Kv değerleri ise artık önemini yitirmiş demektir. Ayarlanabilir termostatik vanaların her biri, seçilen lıHo fark basıncına göre ayarlanır. Bu işlem tamamlandığında, sistem komple dengelenmiş olur. Branşman vana ise, balans vanası radyatörlerin tümündeki akışların toplamına eşit toplam akış temini için ayarlandığında, yapılan ön ayarlar teyit edilmiş olacaktır. Bu durumda seçilen LiHo fark basıncı devre hidrolik merkezinde zorunlu olarak uygulanmış olur. Uygulamada, ilk radyatör belli ölçüde aşırı akış alacak, son radyatör ise buna karşılık gelen düşük akış altında kalacaktır. Bu farklılık devre boyuna ve boru ve aksesuarlardaki basınç kayıplarına bağlıdır. Örnek: Her birinde 50 1/saat tasarım akışı olan bir radyatör devresi verilmektedir. Borulardaki basınç kaybı 2 kPa olsun. Seçilen LiHo fark basıncı 8 kPa'dır. Birinci radyatör akış miktarı 50 ✓ (2 + 1) / 2 = 61 1/saat, en son radyatör akış miktarı ise 50 ✓ ( 8-2 ) / 2 = 35 1/saat olacaktır. Sapma değeri -% 30 ile + % 22 arasında değişmektedir. Bu örnekten de anlaşılacağı gibi fark basıncının en az 8 kPa olması gerekmektedir. 56 Tesisat Dergisi Sayı 164 - Ağustos 2009 Bütün radyatörlerde aynı fark basıncı uy gulandığı varsayımı, özellikle talep edilen akış hassasiyeti açısından bazı sınırlamalar getirmektedir. Bir sistem, besleme ve dönüş suyu sıcaklıkları, sırasıyla 80 °C ve 60°C için tasarlanmış olsun. Akış farklılıkları nedeniyle oda sıcaklığında l K değerinde farklılıklara izin verilmektedir. Bu durumdaki akış hassasiyeti ± % 20 olacak demektir. Boru içindeki basınç kaybı büyük olduğunda azami boru boyu çok daha kapsamlı sınırlandırılacaktır. Bu durumda ise, her bir radyatör üzerine uygulanacak fark basıncı aşağıda verilen formül ile hesaplanmalıdır. /';.H = DHıııa.x- 2RL = /';.Ho + RLıııa.x- 2RL Burada; 1000 I00o lıH; bir termostatik vana için temin edilebilir fark basıncı, kPa R; boru basınç kaybı, Pa/m L; bir branşman içinde balans vanası ile radyatör arasındaki boru boyu, m Bundan sonra her bir radyatör için LiH hesap lanır ve ilgili Kv belirlenir. Ana dağıtım sabit veya değişken akış için ta sarlanabilir. Bu tali dağıtım üzerinde gerekli fark basıncı temini için kullanılabilecek çözümler üzerinde etkili olur. Termostatik vanalarla gerçekleştirilen yerel da ğıtım, kaçınılmaz olarak değişken akışlı dağıtım olacaktır. Ancak ana genel dağıtım, sabit veya değişken akış için tasarlanabilir. Ana dağıtım içinde bir sabit ana akış, borular içinde sabit basınç kayıpları temini avantajı sağlar. Her bir devre üzerindeki fark basıncı tasarım koşulları altında gerekli değerler için ayar yapılır ve bu yüke bağlı olarak değişmez. Ancak dönüş suyu sıcaklığı asgari tutulmamıştır ve bu durum bazı bölge ısıtma santrallerinde ve yoğuşturucu kazanların kullanıldığı durumlarda bazı olumsuzluklara yol açabilir. Sonuç olarak; bir sistem işletmeye alınmadan önce aşağıdaki nedenlerden dolayı dengelenmesi gereklidir; 1. Projelendirme aşamasında hesaplanan basınç düşümleri gerçeği tam manasıyla yansıtmaz. Çünkü kullanılan boruların yüzey pürüzlülüğü, dirseklerdeki veya dönüş noktalarındaki basınç kayıpları hesaplamalarda yapılan kabullerden farklı olur. 2. Mekanik tesisata ilk projeden farklı olarak çeşitli nedenlerden ötürü sonradan yeni hatlar eklenebilir ya da çıkartılabilir. Bu değişiklikler sistemin öngörülen debisini doğrudan etkiler. 3. Tesisatta kullanılacak olan cihazların, vanaların veya diğer ekipmanların basınç kayıp katsayıları eşdeğer mamuller için üretici firmalara göre farklılık gösterebilir. Genel olarak proje aşamasında kullanıla cak marka tam olarak belli olmadığından bu değerler için kabul yapılır. Dolayısıyla kabulden farklı değerlere sahip ekipmanlar kullanıldığında debilerde de farklılıklar meydana gelecektir. Uygun bir şekilde balans vanası ile denge lenmiş bir sistemde ise şu kazanımları elde edebiliriz; 1. ısıtıcı ve soğutucularda doğru akış 2. Tüm sistem için istenen akış dağılımı 3. Ana ve ikincil hatlarda tüm akış hızları arasında uyumluluk vb. Böylece, oda sıcaklığı belirlenmiş sapmalar için de ayarlanabilir. Tesisatın iyi koşullarda bulunmasından dolayı enerji tasarrufu sağlan mış olur. Ayrıca gerekli ve arzu edilen oda içi sıcaklık koşulları temin edilecektir. Kaynaklar 1. Balancing of Radiator Systems, Handbook No 3, TA Series 2. Balancing of Distribution Systems, Handbook na 2, TA Series 3. Radyatörsistemlerinin dengelenmesi, DUYAR VANA Teknikyayınları ■
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=