MAKALE adlandırılır ve motor tipi ve büyüklüğüne göre % 70 ile % 96 arasında değişir. Ayrıca kısmi yükte çalışan motorların verimleri de düşüktür. Bu verimler de motordan motora değişiklik gösterir. Örnek olarak bir motorun tam yükte verimi % 90, yarı-yükte % 87 ve ¼ yükte % 80 iken aynı özelliklerdeki başka bir motorun tam yükteki verimi % 91 iken ¼ yükte % 75 verimle çalışabilir. Son yıllarda geliştirilen yüksek verimli motorların maliyetleri standart motorlara göre % 10-20 daha pahalı olmakla birlikte, çoğu zaman işletme maliyetlerinin düşük olmaları nedeni ile bu fark kısa bir sürede geri kazanılır. Ayrıca yüksek verimli motorlarda azalan kayıplar nedeniyle, açığa çıkan ısının dışarıya verilmesi gereksinimi azalır. İşletmede mevcut bütün pompalarda kullanılan elektrik motorların standart tip motorlar olduğu tespit edilmiştir. Ekonomik ömrünü dolduran veya yanan motorların yerine yenisi alınırken yüksek verimli motor seçilmesi durumunda bu motorlar için ödenen fark fiyatın geri ödeme süresi iki-üç yıl olarak bulunmuştur. İncelemelerin yapıldığı sırada elektrik motoru değişimi olmadığı için bununla ilgili ölçüm ve hesaplamalar yapılamamıştır. 2.6. Kavitasyon Pompalarda istenmeyen ve pompa çarkı ve gövdesinde hasarlara neden olan bu durum, kısa sürede pompa performansında düşmeler ve bir süre sonra da pompanın kullanılamaz hale gelmesine neden olur. İşletmedeki ölçüm yapılan pompaların çalışma şartları ve akışkan sıcaklıklarına bakılarak her pompanın kavitasyon hesabı yapılmış ve örnek olması açısından sadece iki pompa sisteminin ilgili sonuçları Tablo 5'te verilmiştir. İşletmede pompalarla ilgili gerekli ölçümlerin yapıldığı sırada deniz kenarında bulunan ve deniz suyunu işletmeye gönderen pompalardan biri arızalandığı için sökülmüş ve yenisi ile değiştirilmiş olduğu görülmüştür. Bu pom102 Tesisat Dergisi Sayı 164 - Ağustos 2009 Tablo 5. İşletmedeki Ölçüm Yapılan Pompaların Bazılarının Kavitasyon Hesap Sonuçları P, P, Q Pompa Adı [Pal [Pal [ton/hl 2. Kazan Besleme Pompası 101325 143270 113 Deniz suyu Pompası 101325 3171 6300 panın üzerinde yapılan incelemelerden sonra pompanın kavitasyona maruz kaldığı, bu nedenle gövdesinin delindiği tespit edilmiştir. Yapılan hesaplamalarda deniz suyu sıcaklığının 15 °C üzerine çıktığında kavitasyon başladığı soğuk havalarda kavitasyon oluşmadığı anlaşılmıştır. Kavitasyonlu çalışma döneminde pompa performansının düştüğü dolayısıyla daha fazla enerji harcadığı anlaşılmıştır. Hesaplar sonucunda, deniz kenarı tuzlu su pompa istasyonundaki pompaların kavitasyon oluşmadan çalışabilmeleri için, pompa çarklarının deniz suyu seviyesinden en az 3.5 metre derinlikte çalışmaları gerektiği belirlenmiştir. 3. Sonuç Enerji tasarrufunun çok önemli olduğu günümüzde her alanda tasarruf imkanları araştırılmakta, bu konularda değişik incelemeler yapılmaktadır. Özelikle enerjinin büyük bir bölümü sanayi kuruluşlarında tüketildiğinden, bu sektörde yapılacak çok küçük bir tasarruf, miktar olarak çok büyük değerlere karşılık gelmektedir. Mevcut çalışmakta olan bir tesisin pompalama sistemine ait tasarruf imkanları incelendiğinde, yapılacak olan harcamaların, mevcut düşük verimli pompaların yeni pompalarla değiştirilmesi ile ortalama 30 ayda, verimi belli oranda düşen pompaların bakımdan geçirilmesi ile 23 ayda, elektrik motorlarında frekans konvertörü uygulanması sonucunda ortalama 15 ayda, yüksek güçte seçilmiş olan elektrik motorlarının uygun güçte olanlarla değiştirilmesi sonucunda 8 ayda, yüksek verimli elektrik motorlarının kullanılması durumunda !!., h, P, P ,•ı n (P,) Sonuç [d/dkl [ml [ml [bar] [bar] 2950 5,30 -10,57 1.04 1,40 YOK 735 12,12 -3,12 0,31 0,30 VAR ortlama 30 ayda kendini amorti edeceği ve sistemin çok büyük oranda, enerji tasarrufu sağlayacağı belirlenmiştir. Ayrıca deniz kenarı tuzlu su pompalarının kavitasyon problemlerinin giderilmesi ile hem enerji tasarrufu sağlanacağı hem de pompa çalışma ömürlerinin artacağı kesindir. Belirlenen bu değişiklikler her sanayi kuruluşu için analiz edildiğinde işletme özeliklerine göre farklılıklar oluşabilir. Ancak temel prensipleri aynı olan bu değişikliklerin yapılması ülke ekonomisine büyük faydalar sağlayacaktır. İsmi belirtilmeyen ve işletmenin sadece bir kısmına ait pompa bilgileri verilen bu tesiste yukarıda belirtilen uygulamalar ve yatırımlar yapıldığında, sistemin kendisini ortalama 22 ayda amorti ettiği ve işletmenin elektrik giderlerinde belirgin bir düşüş sağlandığı gözlenmiştir. Kaynaklar [1] www.pumps.org [21 www. europump. org [31 Pompalarda Ömür Boyu Maliyet: Pompalı Tesisler İçin Ömür Boyu Maliyet Hesabı, POMSAD Yayınları No:12, 2001. [41 Reeves, D. T., Study oflmproving the Energy Efficiency of Pumps, AEAT-6559/V5. J, Feb. 2001 [51 Ertöz A. Ö., Pompalarda Enerji Verimliliği, 5. Pompa kongresi İstanbul, 2003 [61 Yiğit K.S., Çallı İ., Sözbir N., Saraç H.İ., Brawn D.M., "Experimental lnvestigation of Optimum Centrifugal Pumps Speeds", Second lnternational Conference on Pumps and Fans,Vol -il, Beijing Chine, Oct. 1995. [71 www1.eere. energy.go v/industry/bestprac t i - ces/pdfs/variable_speed_pumping ■ Bu makale, 16-18 Ekim 2008 tarihleri arasında yapılan 6. Pompa ve Vana Kongresi'nde bildiri olarak sunulmuştur.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=