Prof. Dr. Sermin ONAYGİL İTÜ, Enerji Enstitüsü, Enerji Planlaması ve Yönetimi Anabilim Dalı 1979 yılında YTÜ Mühendislik Fakiiltesi'nden Elektrik Mühendisi olarak mezun olan Onaygil, İTÜ Fen Bilimleri Enslitüsü'nden 1983 yılında Yüksek Mühendis, 1990 yılında Doktor unvanını aldı. İTÜ Elektrik Elektronik Fakültesi Elektrik Mühendisliği Bölümii Elektrik Tesisleri Anabiliın Dalı'nda 1994'te Doçent oldu. 2003'te Profesörlük kadrosuna atanan Onaygil şu an İTÜ Eneıji Enstitüsü Eneıji Planlaması ve Yönetimi Anabiliın Dalı Başkanlığı 'nı yiirülınekıediı: İTÜ bünyesinde faaliyeılerini sürdüren Aydınlatma Türk Milli Koınilesi'nin kurucu üyesi ve Genel Sekreleri olan Onaygil, Türkiye;ıi Uluslararası Aydın/atına Komisyonu'nda lemsi/ etmekte, yol ve tünel aydın/alması konusunda birçok teknik komitede görev yapınaktadıı: ÖZET _ _ __ Bu çalışmada, "eneıji planlaması ve yönelimi" açıs111dan dünyadaki durum, eneıji yoğunluk/arı ve poliıika/arındaki farklılık/ar nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya örnekleri ile ele alınınıştıı: Katılım öncesi dönemde ülkemiz için önemli olan AB'deki uygulamalar da incelenerek, Türkiye'deki mevcut duruın irdelenmeye çalışılınıştıı'. Tiirkiye'deki yeni mevzuat ve uygulamalar içinde üniversitelerin yeri belirlenerek, İTÜ'nün bıı kapsaındaki amaçlan, alabileceği görev ve sorumlıılııklar tanımlanmıştıı: Türkiye'nin, Kasım 2005 tarihinde y ay111lanan İlerleme Raporu 'nda tanımlanan eııeı:Ji müktesabatına yasal ııyuınıı için temel olııştıırıııak ve , yüksek eneıji yoğunluğunu azaltmak amacıyla kabul etmesi gerektiği ifade edilen ve şu an TBMM gündeminde olup onaylanmayı bekleyen, "Eneıji Verimliliği Kanun Tasarısı" detaylı bir şekilde ele alınmış ve bu kanun kapsamında üniversitelere düşen görev ve sorumluhık/ar be/irlenmiştiı'. İTÜ'niin eneı:Ji konusundaki kuvvetli akademik ve fiziksel altyapısı vurgulanarak, gelecek için planlananlar açıklanın ıştıı'. Amılıtar Kelimeler: Eneı:Ji arzı, eneıji yoğunluğu, eneı:Ji veriıni. 74 Enerii Planlaması ve Yönetimi 11Dünya, Türkiye ve İTÜ1deki Durum11 Giriş Enerjinin planlamaya dayalı ekonomik ve sosyal kalkınmayı desteklemeye yetecek biçimde sağlanması, enerji elde etmeye yönelik süreçlerde etkinliğin korunması ve çevre üzerindeki o)umsuz etkilerin en aza indirilmesi, her ülkenin gelişmişlik düzeyini belirleyen göstergeler arasında yer almaktadır. Enerji konusundaki öncelik ve gereksinimler her ülkeye göre farklı olsa da, ulusal gündemlerin ve yönelişlerin gitgide daha çok uluslararası alana egemen olan politikalar tarafından belirlendiği dikkati çekmektedir. Örneğin, küreselleşme sürecinde tüm dünyada ekonomik alanda neo-liberal politikalar hakim olurken, enerji arz güvenliğinin sağlanması ile birlikte çevrenin korunması temellerine dayalı rekabetçi bir serbest piyasa oluşturulması amacı da ağırlık kazanmaktadır. Ülkelerin hemen hemen tamamında amaç aynı olmasına karşın, söz konusu politikaların uygulanabilmesi için gerekli altyapının oluşturulmasında önemli yatırımlar gerektiğinden, bu olanaklara kavuşmada gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomiler arasında büyük farklılıklar bulunmaktadır. Tüm olumsuzluklara rağmen, enerji planlaması ve yönetimi açısından mutlaka uygulanması gereken önlemler olarak enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve enerjinin rasyonel kullanımı, başka bir deyişle enerji verimliliği karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada "enerji planlaması ve yönetimi" açısından dünyadaki durum, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Japonya ve Avrupa Birliği (AB) örnekleri ile özetlenerek, Türkiye' deki mevcut durum irdelenmeye çalı şılmıştır. Türkiye'deki yeni mevzuat ve uygulamalar içinde üniversitelerin yeri belirlenerek, İTÜ'nün bu kapsamdaki amaçları, alabileceği görev ve sorumluluklar tanımlanmıştır. 1. Dünyada Enerji Planlaması ve Yönetimi Ülkelerin rekabetçi koşulları yakalayabilmeleri ve bunun sonucunda ekonomik gelişmelerini sağlayabilmeleri, enerji yoğunluğu tanımı ile doğrudan ilişkilidir. Bir birim ürün elde edilebilmesi için harcanan enerji miktarı ya da daha genel olarak Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) başına tüketilen enerji (TEP) olarak tanımlanan enerji yoğunluğu değerinin düşük olması, enerjinin verimli kullanıldığını göstermektedir. Uluslararası Enerji Ajansı (UEA)'nın Ağustos 2005 tarihinde yayınlamış olduğu "UEA Üye Ülkelerinde Uygulanan Enerji Verimliliği Politika ve Programlarından Edinilen Tecrübeler" başlıklı çalışmasında (www.iea.org) Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, İngiltere ve ABD gibi sanayileşmiş ülkelerin enerji yoğunluklarını son otuz yıl içinde gözle görülür bir oranda azalttıkları (Şekil 1) ve bu düşüşün büyük ölçekte sanayi prosesleri, ısınma ve elektrikli ev aletleri gibi anahtar nihai kullanım alanlarında ~
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=