<O o o -" :, "in ·e - .. "in Sanayi Kuruluşlarında Deprem ve Çevre Risk Yönetim Sistemi (DEÇEYS) 1 _ __ Pro! Dr. Naci GÖRÜR JTUMaden Fakültesi, Maslak/Istanbul - Çevre Yönetim Org. ve Dan. Hiz. Tic. A.Ş. - - - -- +· 1 D eprem can ve mal kaybına yol açtığı kadar çevreye de zarar verir. Deprem sırasın da ve sonrasında tesislerde alt yapı sistemlerinin ve binaların tahrip olma sıyla, tesisin niteliğine bağlı olarak zararlı, zehirli, parlayıcı ve patlayıcı kimyevi maddeler açığa çıkar. Bunlar atmosferde, yeryüzünde ve yeraltında kontrolsüz bir şekilde yayılarak tesis içerisindeki ve civarındaki havayı, top rağı, yeraltı suyunu, akarsuyu, gölü ve denizi kirletir. Bu kirlilik uzun bir sü reçte o yöredeki faunayı, florayı ve insan yaşamını olumsuz yönde etkiler. Depremin gözle görülen yıkımı giderilmiş olsa bile, çevresel etkisi besin zinciri vasıtasıyla uzun yıllar sağlığımızı tehdide devam eder. Tesisler üretim alanlarıdır. Bu alanlar daki çevrenin sağlıklı ve güvenli olması, başarı ve büyüme için şarttır. Çevre güvenliği olmayan ve çevre kirlenmesine neden olan bir tesisin AB ile uyum ve entegrasyon sürecinde başarılı olması mümkün değildir. Deprem bölge sinde yer alan tesis ve sanayi bölgelerinin olası bir afettehlikesine karşı ken di alanlarını ve yakın civarlarını güvenli bir hale getirmeleri çok önemlidir. Bu nun için yöneticilerin deprem öncesi, esnası ve sonrasında çevresel riski ve zararı azaltmak için neyin nasıl planlanıp yapılacağını çok iyi bilmeleri gerekir. Bu d a D E Ç EYS'le m ü m k ü n d ür. DEÇEYS, deprem öncesi ve deprem anında çevre güvenliği ile ilgili tedbirleri alma, depreme bu bakımdan hazır lıklı olma ve en az çevre hasarı ile kurtulma amacıyla kurgulanmış olan bir risk yönetim sistemidir. 1. DEÇEYS'in Amacı 1999 Marmara depremleri, 20 bin in sanımızın ölümüne, on binlercesinin yaralanmasına ve çok sayıda alt ve üst yapının yıkımına neden olmuştur. İçerisindeTOYOTASA, BRİSSA, KENTSA, TÜPRAŞ, HYUNDAI ve AKSA'nın da bulunduğu 350'nin üzerinde büyük ve orta ölçekli sanayi tesisi ciddi şekilde zarar görmüştür. Yüzbinlerce ton mo loz ve atık denize dökülmüş, akarsu vadilerine doldurulmuş, topografik çu kurluklara yayılarak üzeri örtülmüştür. Ayrıca, hasar gören tesislerden etrafa önemli ölçüde zehirli atık, parlayıcı, patlayıcı ve kimyasal maddeler saçıl mış, yangınlarçıkmıştır. Bütün bu olayların çevresel zarar boyutu bugün bile tartışılmakta ve zaman zaman mahkemelerin gündemini işgal etmektedir. Depremin zararları doğal olarak can ve mal kaybı ile ölçülmektedir. Ancak çevreye vermiş olduğu hasarın ne ol duğu, maalesef, yetkililer de dahil, hiç Yöneticilerin deprem öncesi, esnası ve sonrasında çevresel riski ve zararı azaltmak için neyin nasıl planlanıp yapılacağını çok iyi bilmeleri gerekir. Bu da DEÇEYS'le mümkündür. DEÇEYS, deprem öncesi ve deprem anında çevre güvenliği ile ilgili tedbirleri alma, depreme bu bakımdan hazırlıklı olma ve en az çevre hasarı ile kurtulma amacıyla kurgulanmış olan bir risk yönetim sistemidir. 38 kimse tarafından hesaplanmamak tadır. Gömülen moloz ve inşaat artıklarının, etrafa yayılan kimyasal madde ve atıkların hava, su ve toprakla nasıl bir etkileşime girmiş olabileceği, kısa ve uzun dönemde çevreye ve besin zinciri vasıtasıyla da insan sağlığına nasıl bir zarar verdiği, vermeye devam edeceği bilinmemektedir. Son deprem lerden sonra Marmara bölgesinde kanser gibi bazı hastalıkların miktar olarak artıp artmadığı merak konusudur. Üstelik bu bölgede büyük ölçekli bir dep rem beklenmektedir. Depremden sonra zarar gören çeşitli sanayi kuruluşlarında yapılan araştırma sonuçlarına göre; sanayi kuruluşla rının zarar görmelerinin, dolayısı ile de çevreyi olumsuz yönde etkileyecek olayların meydana gelmesinin ana sebeplerinden bir kaçı; t Sanayi kuruluşlarının uygun zemin üzerine kurulmamış olması, t Zarar gören binaların, depolama tanklarının, boru hatlarının, bağlan tıların vb. tesislerin depreme karşı dayanıklı olarak yapılmamış olması, t Risk yönetimi uygulamalarında dep-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=