'<t o o "' ı: .. - �zoo� .. (/) Daha sonra yaklaşık 1 980'Ierin ortalarında kapalı mekan hava kalitesi ile sorunlar çıktı ve bu sorunlar dış hava miktarlarının artırılması sonucunu doğurduğundan sırasıyla ASHRAE 62-1989, 62-1999 ve 62- 2001 standartlarını getirdi. Başka bir örnek, kış aylarında enerji tasar rufuna yönelik free cooling uygulamasıdır. Bu da çok düşük hava nemli bir ortam yaratmaktadır. Bunun mahsurlarını izafi nemin insan üzerindeki etkileri bir sonraki bölümde ele alınacaktır. 3. İç Hava Kalitesini Etkileyen Faktörler 3.1. Havanın İzafi Nem Oranı: Nem, HVAC sistemlerinde hava kalitesini etkileyen en önemli problemlerden biridir. Hava içinde yeteri kadar nem yok ise (%20 civarında veya daha düşük) insanlarda bazı şikayetlere sebebiyet verebilir. Düşük izafi nem burun mukozasında ve boğazda buharlaşmaya neden olduğu için kurumaya sebebiyet verebilir. Burundaki kuruma da istenmeyen bazı zararlı zer relerin solunum yoluyla vücuda girdiği görülmektedir. Düşük izafi nem oranı aynı zamanda deri ve saçlarda kurumalara da neden olabilir. Düşük nem oranı kış aylarında meydana gelir. Dış havanın soğuk olması içinde su miktarının azalmasına neden ol ur. Dı şarıdan aldığ ı mız havayı ısıtarak içeri verir isek ortamı kurutmuş oluruz. Onun için kış aylarında HVAC sistemlerinde nem lendirme yapmak gerekir. Nemlendirmeyi buhar ile yapmak mikrobik bulaştırıcılık riskini minimize eder. Suyla nemlendirmede ise bu risk mevcuttur. Şekil 1 'de de görüldüğü gibi iki uç nokta arasında (%40 ile %60) insan konforunun, üretkenliğinin ve sağl ığının müsait olduğu alandır. Yüksek izafi nem oranı patojenik ve alerjik organizmaların üremesine neden olurlar. Bu nedenden dolayı izafi nemi %40 ile %60 arasında tutmak gerekir. Yaz ayları nda nem alma işlemi santrallarda soğutucu serpantinlerle gerçekleştirilir. Bu arada unutulmaması gereken önemli bir hussus da soğutucu serpantin tavalarının bakımıdır. Bu tavalarda mikropların üreme sini önlemek için de baz ı yapım ve bakım tedbirlerinin alınması gerekir. Bu husus Fan coil tavaları için de gereklidir. Nemlendirme ve nem alma sistemleri patojenik organiz maların (bakteri ve mantar) üremesini önle yecek şekilde temiz tutulmalıdır. 92 t Elektronik ekipmanlar: Elektronik data processing ünitelerinde izafi nem kontrolünün yapılması istenir. Yüksek nem oranı ekipmanda yoğuşmalara neden olduğu için istenmez, düşük nem oranı ise ortamın statik elektriğini artırır. Keza hızlı izafi nem değişimleri, barkod okuyucularını, manyetik teypleri, diskleri ve data processing üni telerini etkiler. Genel likle, bilgisayar sistem lerinde tavsiye edilen dizayn ve çalışma ara lıkları %35 ila %55 arasındadır. t Statik Elektrik: Ortamdaki izafi nemin artması, elektrostatik akümülasyonu azaltır. %45 izafi nem, çoğu malzemelerdeki elektrostatik etkiyi azaltır. Fakat yün ve bazı sentetik malzemeler daha yüksek izafi nem ihtiyacı duyarlar. 3.2. İç Hava Kirleticileri: İç binayı kirleten bazı etkenler vardır. Bunları aşağıdaki kategorilerde özetleyebiliriz: t Sigara Kokusu: Sigara içenler kendilerini zehirledikleri gibi etrafta bulunan insanları da pasif içici yap maktadırlar. Araştırmalar sigaranın yanmasıyla 4000'den çok bileşiğin açığa çıktığını göstermektedir. Bunlardan 40'ı kanserojen, çoğu sinirlilik yapan bileşenlerdir. Umumi yerlerde sigaranın yasaklanması en iyi çözümdür. Doğal havalandırma yani pencerelerin açılması kokunun tamamen çıkmasını sağlamaz ama hafifletir. Eğer içeride sigara içilmesine engel olamıyorsak havalandırma miktarını artırarak bunu önlemek gerekir. Bu da enerji tasarrufuna ters etki eder. t Mantar: Mantarlar daha çok nemli ortamlarda ürerler; hava nemini ayarlayarak nem oranlarını düşürmek ve nem kaynaklarını ortadan kaldırmak mantarların üremesine engel olur. Mantarlar hava içine sporlar yayarak solunum yoluyla insan vücuduna girer ve ciğerlere yerleşerek astmatik ve alerjik hastalıkları ortaya çıkarırlar. t Buharlaşabilir Organik Bileşikler ve Yarı Buharlaşabilir Organik Bileşikler: (VOCs) (SVOCs) Organik bileşikler daha çok karbon içeren kimyasallardır. Bu kimyasallar temizleme malzemelerinde, kozmetik, boya, solventler, siga ra dumanında, spreylerde vb. bulunurlar. Temizlik, boya, bina malzemelerinde, office ekipmanlarında (fotokopi ve printer), kopya kağıdı vb. de organik kimyasal lara örnektir. Buharlaşabilir organik bileşenler hava içinde bulunurlar ve bunlar kısa ve uzun süreler içinde insan sağlığına etki ederler. t Haşere İlaçları vb. : Kullanımlarında uzun süre solunduğu za man insanları zehirleyici yönde etki ederler. t Nitrojenoksitler: Bunlar fosil yakıtların yanması ile ortaya çıkarlar. Yaygın olarak görülen nitrojenoksitler, nitrojendioksit (NO2) ve nitrikoksit (NO), zehirleyici özellik gösterirler. NO 2 hava içerisindeki su ile birleşerek asit yağmur larını oluştururlar. NO 2 solunması durumun da ciğerlerde ve solunum yollarında tahri bata yol açar. Bunun için cihaz seçimlerine dikkat etmeli, düşük emisyonlu cihaz seç meli, verimli yanmayı sağlamalıyız. t Karbonmonoksit (CO): Karbonmonoksitin de insan sağlığı üze rinde etkisi büyüktür. Kan içine karışarak kalbe etki eder. Dış havada özelli kle kış ay larında araç egzoslarından çıkan CO hava kirletici olarak bilinir. Bina içlerinde ise ka zanların verimsiz yanmalarından kaynakla nan kirlenmeler vardır. Garajlarda bulunan araçların çalıştırılmasıyla ortaya çıkan kirlilik de bina içi hava kirliliğine bir örnektir. t Korbondioksit (CO,): Korbondioksit de zehirleyici bir maddedir. Daha çok yanma ve insanların solumasın dan ortaya çıkar. Bina içinde bunları hava kalite sensörl eri ile algılamak mümkündür. Bu suretle havalandırma santralı karışımlı ise dış hava miktarını biraz daha artırarak, iç havayı ise kısarak, temizleme işlemi yapılır. t Radon: Radon renksiz, kokusuz bir radyoaktif bir gazdır. Radon, uranyum parçalanmasıyla ortaya çıkar. Toprak, taş ve su tarafından emilir. Örneğin, granit diğer taşlardan daha fazla radon içerir. Uranyum bina materyalleri radon üretirler. Bina etrafındaki toprak, radonun ana kaynağıdır. Binaya çatlaklar dan, drenaj açıklıklarından sızarlar ve genel likle bodrum katlarında ve alt seviyelerdeki mahallerde görülürler. Dış ortamda hava içinde yaklaşık 0,3 pCi/L bulunur. ASHRAE STANDART 62-1989, 2 pCi/L geçmemesini tavsiye eder. Radon kont rolünün bil inen en iyi stratejisi bina hava landırmasıdır. Fakat radon seviyesi 1 0pCi/L üzerinde ise havalandırma da buna cevap vermez. Hava kalitesini kontrol altına almak için uygulanan stratejiler: - Kirletici kaynakların kontrolü, - Loca! egzos havalandırması, - Genel havalandırma, - Hava temizleyiciler (filtreler vb.).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=